فرش بافی یا قالی استان اصفهان

استان اصفهان
اصفهان یکی از کانون های قالی بافی ایران است که به طرح های اصیل فرش ایران پرداخته و در نقشه فرش آن، دخل و تصرف کمتری به عمل آمده است. در اصفهان، قالی بافی در زمان شاه عباس رواج یافت. در اصفهان، بافت فرش باگره فارسی است و قالی های نفیس، با رج شمار بالا و همراه با رنگ های نخودی در متن، و آجری در حاشیه است و به نقش ترنج های آبی سیر یا قرمز آجری بافته می شود. در این شهر، استادان برجسته ای وجود دارند که فرش های بسیار ممتازی بافته اند. در هنرستان عالی اصفهان، قالیچه های بسیار نفیسی تاکنون بافته شده است.
نجف آباد از مراکز بافت حوزه اصفهان است. بافته های این شهر به بافت های اصفهان شبیه است با این تفاوت که بافت نازل تر و رنگ های تیره تر از قالی های اصفهان دارند.
فریدن و سیمیرم بافت قالیچه های ارمنی باف از جمله تولیدات این مرکز است که در مناطق مسیحی نشین فریدن و سیمیرم رواج دارد.
کاشان گرچه شهرت کاشان مربوط به گلابتون و انواع زری و مخمل و پارچه های ابریشمی است ولی این مرکز از کانون های مشهور قالی بافی ایران هم است. قالی بافی در کاشان، آران، قمصر، نطنز و جوشقان گستردگی زیادی دارد که تا اصفهان ادامه می یابد. قالی کاشان از نظر بافت، دو پوده و با گره فارسی است که اکثرا، با رجشمار چهل، بافته می شود. در کاشان، به تعداد گره های قالی، اصطلاح (رَگ)، به کار می رود. رگ تعداد گره هایی است که در ۲۶ سانتیمتر بافت، زده می شود. چنانچه بخواهیم رگ را به رج تبدیل کنیم، کافی است که هر عددی را که بر حسب رگ نوشته می شود بر عدد ۴ تقسیم کنیم. دلیل این کار چنین است که در کاشان و برخی شهرهای اطراف آن، در اندازه گیری، فرش را به جای گره ذرعی، با چارک می سنجند که یک چهارم ذرع است. به عبارت دیگر، یک ذرع مساوی با ۴ چارک است. مرکز قالی بافی کاشان در بافت فرش های ابریشمی تخصص دارد و مثل شهر قم و تبریز، بهترین فرش های ابریشمی در آن جا را بافته است. بیشتر طرح های فرش کاشان، لچک و ترنج، شاه عباسی، واگیره، محرابی، شیخ صفی، درختی، گلدانی، دورنما و بته ای است. در کاشان، رنگرزخانه های متعددی دایر است که علاوه بر رنگ های طبیعی، از رنگ های شیمیایی هم استفاده میکنند.
جوشقان با آنکه قالی جوشقان در حوزه کاشان قرار دارد ولی از نظر بافت، با کاشان متفاوت است. بیشتر قالی های جوشقان سه پوده است و درشت باف. طرح قالی های این محل معمولا جنگلی و کشمیری است. رنگ اغلب فرشها صورتی، نارنجی، سبز، آبی و بیدمشکی است.در قالیبافی، جوشقان سابقه طولانی و شهرت زیادی دارد.
آران و بیدگل این دو محل از بخش های کاشان هستند که تولیداتی کلفت دارند با بافتی دو پوده و دارای نقشه هایی با طرح لچک و ترنج.
نطنز بافت قالی های این شهر تقریبا شبیه بافت کاشان است و طرح های کاشان و جوشقان هر دو در این محل بافته می شود.
میمه در میمه سه نوع فرش بافته می شود: خرسک، قالی و پشتی. بیشتر نقشه های مورد استفاده در این محل جوشقانی، جنگلی، کشمیری، شاه عباسی و افشان است.
خسرو آباد نزدیک میمه است و بافته هایی به رنگ گلی و آبی دارد که از بافت های میمه معروف ترند.
نائین بزرگ ترین مشخصه فرش های نائین کمبود تنوع در رنگ هاست و تکیه بر رنگ تقریبا سفید است چنان که گویی کویر در رنگ فرش های نائین اثر گذاشته است. قالی نائین با گره فارسی معمولا به صورت ۶لای یا ۹ لای و یک خفتی و دو خفتی بافته می شود. «لاي» اصطلاح خاصی است که در نائین، به جای رج شمار به کار می رود. قالی ۶ لای و یک خفتی را ریز باف و باکیفیت بالا و قالی ۹لای و دو خفتی را با کیفیت پایین می دانند. قالی نائین خوش بافت است و اکثرا گل ابریشمی است.


کتاب منبع: فرش ایران، فضل الله حشمتی رضوی، ناشر: تهران-دفتر پژوهشهای فرهنگی- سال 1380- صفحه 38و 39 و40

ادامه مطلب

هنر و صنعت قالیبافی در کاشان

کاشان از شهرهای نامی ایران در تولید قالی می باشد که محصولات آن قرنهاست که دل هر هنر دوست را در سرتاسر جهان می ربایند. در مورد قالی کاشان در کتاب قالیها و قالیجه های شهر و روستایی ایران آمده:
کاشان
هنگامیکه از قالیهای نفیس و مرغوب شرق صحبت می شود نام اصفهان و کاشان در صدر هستند. کاشان در نیمه راه خط شمالی اصفهان به تهران واقع است.
کاشان شهری است دارای آب و هوای مساعد در حاشیه غربی کویر نمک که در طول قرنها قالیهای بسیار زیبا و گرانبها تولید و صادر می کرده است.قالی طرح شکاری وین در موزه هنرهای دستی اطریش،قالی اردبیل در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن و قالی ابریشمی معروف در موزه هنر متروپولیتن نیویورک از بهترین بقایای تاریخی عصری است که با بافت قالی های پولونزی بسفارش دربار های اروپای شرقی به پایان رسید.

هنر و صنعت قالیبافی در کاشان

امروز کاشان مخمل، ابریشم و قالی و سرامیک و صنایع فلزی تولید می کند.
بازار بزرگ این شهر و حجره هایش در اختیار قالی هایی است که در ۱۵000 کارگاه قالی بافی، روزانه 100 قالی تولید می شوند.
ابعاد: در کارگاههای شهری قالی در همه اندازه های معمول تا ۱۲ متر تولید می شود. روستایی ها قالیچه هایی در ابعاد 20/2×5/1 می بافند.
رنگها: آبی شفاف یا درجات قرمز و همچنین بژ و شیری زمینه را تشکیل می دهد و از رنگ های بسیاری برای ایجاد تضاد و طرحهای داخلی استفاده می شود. رنگها درخشندگی خاصی دارند.
نقشها: در میان طرح های بسیار، بیش از صد طرح ترنج، طرحهای اسلیمی، ساقه گل،نخل، گل زرد و شکوفه و برگ بچشم می خورد. قالیچه ها با طرح مدال، ترنج، نقشهای متقارن، گلدان یافت می شود ولی قالیهای تصویری رواج کمتری دارند.
ساختار اولیه: تار و پود از نخ ظریف و ابریشم است.
گره: قالی بافت بسیار فشرده و متراکمی دارند و گره فارسی بکار برده می شود. بافت ظریف تا بسیار ظریف به تعداد 000/10 تا ۲۰۰۰۰ گرفت هر دسی متر و یا حتی بیش از این در قالی های ابریشمی رواج دارد.
پرز: پشم بسیار مرغوب از کرمانشاه، قطعات نفیس از پشم کرک دار و برای طرحهای داخلی گاه از ابریشم استفاده می شود. پرورش کرم ابریشم در خود کاشان صورت می‌گیرد. پرز قالی‌های کاشان را کوتاه می چینند و قطعاتی که از پشم گوسفند یا ابریشم تهیه می شود بسیار کوتاه می شود.
کیفیت: این قالیها از بهترین تولیدات فرش ایران هستند و دوام بسیار و جنبه تزیینی دارند. بهترین فرشها،خصوصا قطعات قدیمی سرمایه خوبی بشمار می آیند. با اینحال قالی هایی با کیفیت پایین تر در بازار بعنوان قالی کاشان عرض می شوند که در حقیقت تهیه شده در روستاهای حومه هستند. این قالیها بعنوان درجه 2 آران- کاشان، ناتن کاشان یا نصرآباد کاشان عرضه می شوند. بطور کلی چنین قالیچه هایی درشت بافت هستند و استاندارد پائینی دارند. با اینحال قطعات خوبی برای فرش کردن منازل بشمار می آیند.
نام محتشم کاشانی، یکی از قالی بافان ایرانی، که امروزه بر روی کارگاه های قالی بافی گذاشته شده است، از بهترین قالی های کاشان محسوب می شود.
قالی های پشمی یا ابریشمی کاشان دارای طرحی بسیار دلنشین شامل ترنج بیضی عینا در گوشه های کادر مرکزی تکرار شده اند.
قالی پشمی یا ابریشمی کاشان دارای طرحی بسیار دلنشین شامل ترنج بیضی در مرکز می باشند که بعنوان لچک عینا در گوشه های زمینه اصلی تکرار میشوند.

کتاب منبع:قالیها و قالیچه های شهری و روستایی ایران/اریک اشنبرنر/یساولی1384/صفحه 70

ادامه مطلب

هنر و صنعت قالیبافی در نجف آباد

نجف آباد

قالی نجف آباد


شهرستان نجف آباد با یازده هزار بافنده یکی از مراکز با اهمیت تولید فرش در استان اصفهان است. طرح های لچک ترنج منعکس شده بر روی دست بافته های این ناحیه ، صرف نظر از ظرافت و بی همتایی فرش های اصفهان ، شباهت های فراوانی به تولیدات بافنده های هنرمند اصفهان دارد. رنگ های قرمز روشن و سفید نخودی در قالی های این شهر به حالت غالب و مسلط جلوه گر می شوند. بافنده های نجف آبادی تقریبا در همه ی اندازه ها فرش می باند. در تناسب بین طول و عرض ، فرش های آنان به نسبت ، عرض کمتری دارند و در نتیجه مانند فرش های نایینی باریک و بلند هستند.



منبع:کتاب افسانه جاویدان فرش ایران،محمد جواد نصیری،انتشارات فرهنگسرای میر دشتی،چاپ اول تهران،1389،صفحه 155

ادامه مطلب

قالیبافی در شهررضا

شهر رضا

قالی شهررضا


در شهر رضا قالی و قالیچه های زیبایی برابر طرح های اصفهان و قم با پرزهای نسبتا بلند و بافت متراکم و رنگ های زنده و درخشان بافته می شود. یکی از طرح های مورد اقبال در مراکز بافندگی شهر رضا و شهر مجاور آن بروجن ، طرح شاه عباسی لچک و ترنج طره ای است. وجه تسمیه طره ای از آن جهت است که لچک های طرح با طره های مرکب از یک ردیف خط های مستقیم و منحنی از دو طرف به هم پیوسته شده و در نتیجه متن طرح را به صورت بیضی بزرگی جلوه می دهند. حاشیه و متن فرش با تضاد رنگی کامل ، به طور معمول آبی آسمانی در مقابل آبی سرمه ای و یا سفید در مقابل قرمز می باشد.


منبع:کتاب افسانه جاویدان فرش ایران،محمد جواد نصیری،انتشارات فرهنگسرای میر دشتی،چاپ اول تهران،1389،صفحه 155

ادامه مطلب

صنعت قالی بافی در جوشقان

جوشقان

قالی جوشقان

جوشقان شهرکی کم اهمیت از دیدگاه سیاسی و جغرافیایی ولی به عکس مشهور در تاریخ قالی بافی ایران است. شهری که بنا به گفته ی مورخین در دوران صفویه در ایام تابستان کارگاه های قالی بافی سلطنتی از اصفهان به آنجا منتقل شده و بافت فرش های نفیسی که تعدادی از آنها زینت بخش موزه های بزرگ جهان است در آن ادامه می یافته است.
آرتور پوپ که در قالی بافی گذشته ی ایران پژوهش های با ارزشی کرده به این باور رسیده بود که حتی بافت فرش های زربافتی که به نام فرش های لهستانی معروفند ، به جای کاشان در این محل صورت گرفته است. ولی فارغ از صحت و سقم گفته ی محقق نام برده و این سابقه ی تاریخی ، فرش های جوشقان در حال حاضر نیز با پشم مرغوب و خامه ی دست ریس و بافت ریز آن (با تراکم 2000 تا 3600 گره در دسی متر مربع) و شفافیت و ثبوت رنگ های طبیعی و طرح های جالب که اغلب در سبک شاخه شکسته به بازار عرضه می شوند می توانند شایسته ی هر گونه توجه و تحسینی باشند. در میمه که در هیجده کیلومتری جوشقان قرار دارد فرش هایی مشابه با جوشقان بافته می شود.




منبع:کتاب افسانه جاویدان فرش ایران،محمد جواد نصیری،انتشارات فرهنگسرای میر دشتی،چاپ اول تهران،1389،صفحه 155

ادامه مطلب

قالی بافی در نائین

نائین

قالی نایین

نائین در 150 کیلومتری شرق اصفهان و بر سر شاهراه قدیمی هندوستان واقع است و شهری است کوچک با 10 تا 15 هزار سکنه،(جمعیت نائین در سالهای اخیر افزایش بیشتری یافته است.) و بفاصله کمی از دشت کویر قرار دارد.
در طرحهای قالی این شهر نیز آثاری از نفوذ طرح شاه عباس،که ملهم از نقشهای کاخهای اصفهان هستند بچشم می خورد.این شهر در آمد خود را منحصرا از صنعت قالی بافی مدرن و مرغوب،معاملات مشترک،فروش قالیهای بسیار ظریف که در سراسر جهان از ارزش فراوانی برخوردارند و راهی بازارهای اصفهان می شوند،کسب می کند.
ابعاد:قطعات بسیار کوچک همچنین قالیچه هایی در اندازه های متفاوت تا 50/1×20/2 متر فرشها اکثرا در اندازه های بیش از 6 متر مربع هستند و کناره کم تولید می شود.
رنگها: رنگهای مشخصه قالیهای نائین عبارتند از درجات مختلف آبی روشن،سفید،شیری،خاکستری روشن که حتی در فرشهایی که زمینه آنها آبی تیره،قهوه ای یا ندرتا قرمز است بکار می روند.
نقشها:طرح بیشتر قالیچه های این ناحیه شباهت به نقشهای قالیچه ای اصفهان دارند که با تفاوتهایی جزیی عبارتند از: نقشهای کوچک مکرر،طرحهای اسلیمی بسیار ظریف،نخلهایی که با دقت و ظرافت تمام طراحی شده اند،گل رز و برگ.حاشیه اصلی اغلب چند خط و حاشیه فرعی احاطه می شود.
ساختار: تار و پود از نخ تابیده بسیار ظریف (کتان) و یا ابریشم طبیعی است.
گره: گره قالی های پشمی نائین فارسی است و در هر دسی متر مربع 5000-3000 گره می زنند. تعداد گره ها در قالیهای ابریشمی بالغ بر 15000 گره در هر دسی متر مربع است.
پرز:از پشم کرک دار یا تابیده ظریف و یا ابریشم (مخلوط) استفاده می شود.در نتیجه سطح فرش برجسته و گاه ناهموار می نماید.پرز قالی های نائین را کوتاه تا بسیار کوتاه می چینند.
کیفیت: قالی ها از پشم و یا ابریشم مرغوب بافته شده و از بهترین و گرانبهاترین فرشهای ایران بشمار می آیند. دوام زیاد و تزئینی بودن آن ها سبب می شود که این فرشها همانند جزء قطعات آنتیک با ارزش و در نتیجه سرمایه خوبی بحساب آیند. قالیهای قدیمی نائین بسیار قدیمی هستند.اما فرش آنتیک و عتیقه یافت نمی شود.




کتاب منبع:قالیها و قالیچه های شهری و روستایی ایران/اریک اشنبرنر/یساولی1384/صفحه 56

ادامه مطلب

قالی بافی در اصفهان

اصفهان

قالی اصفهان

چنانچه تهران را راس ایران بدانیم،اصفهان در قلب این کشور جای دارد.شرح تاریخ 5000 ساله اصفهان که در طول سالها حکومت سلسله پادشاهی بعنوان پایتخت و مقر حکومتی انتخاب می شده،در این مختصر نمی گنجد. این شهر عرصه جنگ دولتهای پارت، سلجوقی،مغول و صفوی و مقر حکومت این سلسله ها بوده که هر یک اثرات جاودانی فرهنگی خود را بجای گذاشتند. مساجد، میادین، دروازه ها و بناهای یادبود مذهبی و غیر مذهبی این شهر میراث فرهنگی ایران بشمار می آیند.هر بیننده ای از تماشای قطعات سفالی عتیق که در پوشش مناره ها بکار رفته محظوظ می گردد.
مصنوعات با ارزش فلزی و بافته ها و ظروف لعابی و نقاشی ها همه بر شگفتیهای این شهر در دامنه کوه زاگرس دلالت دارند،شهری که پایه گذار ارزشهای فرهنگی در شرق و غرب بود. در دوران نیک بختی شهر در زمان شاه عباس در قرون 17 و 18 میلادی اصفهان بهشت هنر و زیبایی محسوب می گردید.
امروزه اصفهان با 400/000 سکنه (جمعیت اصفهان در سالهای اخیر به بیش از یک میلیون نفر افزایش یافته است.) مرکز این استان می باشد. جریان زاینده رود و ارتفاع 1500 متری این شهر و مطبوع بودن شرایط آب و هوائی اصفهان به توسعه بازرگانی اش کمک بسیاری کرده است. تولیدات نساجی و قالی بافی این شهر در طول قرنها نقش بسیار و اهمیت زیادی داشته است.کارگاههای درباری که در قسمتی از بنای کاخ قرار داشتند،قالیهایی با10/000 گره در هر دسی متر مربع می بافتند و اغلب در بافت این فرشها طلا و نقره بکار می رفته، حتی در گذشته های دور جنبه صادراتی به دربارهای اروپا داشته است.
در تولیدات امروزه که هنوز در شمار بهترین قالیهای ایران هستند،از طرح قالیهای قدیمی استفاده می شود.
ابعاد: بیشتر در اندازه قالیچه بافته می شوند،هر چند که کارگاههای شهری قالیهایی در همه ابعاد معمول و گاه تا 15 متر نیز تولید می کنند.
رنگها: قالیهای جدید اصفهان رنگ روشنی دارند، مثلا از بژ یا آبی روشن استفاده بیشتری می شود. گاه از 15 رنگ برای ایجاد تضاد و برای طرحهای داخلی از درجات گوناگون قرمز استفاده می گردد.
نقشها: طرحهای متنوع و درهم و نقشهایی با طراحی دقیق،طرح ترنج و نقشهای اسلیمی و همچنین پرنده و گل و گیاه و نخل نیز بکار می روند. در وسط قالی یک طرح مدالی دو بخشی و یا در مواردی نقشهای مکرر بچشم می خورند. حاشیه بزرگ شاه عباسی استفاده زیادی دارند و دیگر طرحهای گل و گیاه حواشی از زمینه الهام می گیرند. زمینه و حاشیه اغلب توسط دو یا چند حاشیه یا خط از یکدیگر مجزا می شوند.
ساختار اولیه: تار وپود از کتان و گاه از پشم است.تار و پود قلیهای ابریشمی اصفهان از ابریشم می باشند. قالیهای زربفت اصفهان یادآور قالیچه های پولونز که تار و پودشان از نخهای گرانبهاست می باشد.
گره: پشم تابیده بسیار طریف و مرغوب با گره فارسی به تعداد 5000-4500 گره در هر دسی متر مربع متداول است.( اغلب از پشم کرک دار نیز استفاده می شود).
پرز:پشم بسیار ضخیم نیمه بلند تا کوتاه و ابریشم بسیار کوتاه چیده می شود.
کیفیت:قالیهای اصفهان از بهترین قالیهای ایران بشمار می آیند و پردوام هستند و جنبه تزئینی دارند. نمونه های نفیس و گرانبها سرمایه خوبی بحساب می آیند. خصوصا قزعات قدیمی و آنتیک که امروزه هنوز در بازار یافت می شوند. این خصوصیات شامل حال قالی های ارمنی باف و لری اصفهانی که در اصفهان تولید می شوند، نمی گردد،هر چند که این طبقه بندی قطعات بسیار نفیس از پشم براق را در بر می گیرد.قالی ارمنی باف اصفهان بدست ارامنه مسیحی اصفهان بافته شده، تعداد 1500 گره ترکی در هر دسی متر مربع دارند و پرز آن نیمه بلند تا بلند چیده شده و اندازه آنها تا به 12 متر نیز می رسد.




کتاب منبع:قالیها و قالیچه های شهری و روستایی ایران/اریک اشنبرنر/یساولی1384/صفحات 64 و 65

ادامه مطلب

قالیبافی در جوشقان

جوشقان

جوشقان

در 70 میلی و امتداد جاده اصفهان به قم در دامنه کوه «ورغانه» روستای جوشقان قرار گرفته است.
این روستای کوهستانی و بظاهر کم اهمیت، از نظر قالی بافی تاریخی در خور توجه دارد و نقش زیادی در تولید قالی مدرن و جدید بازی می کند. در اوایل قرن 16 قالیها به هند صادر می شد و امروزه یکی از قطعات نفیس و اعلی مربوط به قرن 17 در موزه باستانشاسی تهران نگهداری می شود. در اواسط قرن 19 وقوع زلزله موجب قطع موقت تولیدات جوشقان گردید،تا اینکه در قرن 20 فعالیتها از سر گرفته شد.
ابعاد: تولیدات امروزه شامل قالیچه قالیچه تا اندازه های 20/2×50/1 متر، کناره های باریک و طویل. و قالی هایی در اندازه معمول (اتاق) تا 4×3 متر است.
رنگها: از درجات گوناگون آبی تا قرمز، زرد استفاده زیادی می شود. سبز برای آرایش قالی و ایجاد تضاد بکار می رود. قالیهای جدیدتر از قالیهای قدیمی تیره تر بنظر می رسند.
نقشها: این قالی ها تحت تاثیر نقشهای هراتی قرار گرفته اند. در تضاد با رنگ سرمه ای زمینه یک طرح خشتی در وسط قرار گرفته و طرح زمینه عبارتست از هراتی و اشکال مختلف خشتی.قالیهای با طرح مدال و گلدان نیز یافت می شوند، ولی طرح هراتی استفاده بیشتری دارد. گهگاه قالی هایی با نقشهای ملهم و اقتباس شده از طرحهای جنوب ایران و رنگ آمیزی این نواحی بچشم می خورند.
ساختار اولیه: تار و پود از کتان هستند.
گره: از گره فارسی استفاده می شود بافت درشت یا تقریبا ظریف است و در هر دسی متر مربع 2000-5000 گره می زنند.
پرز: از پشم مرغوب و براق ولی نسیتا نازک در بافت استفاده می شود و گره ها را نیمه بلند تا بلند می چیند.
کیفیت: قالیهای جوشقان بسیار بادوامند و از کیفیتی مطلوب برخوردارند.خریداران باید کاملا از تنوع و گوناگونی کیفیتها آگاه باشد چرا که همه قالیهایی که بر چسب جوشقان دارند در این ناحیه بافته نشده اند. قطعات قدیمی در بازار می توان یافت ولی قالیهای آنتیک تنها در دست دلالان عمده است.



کتاب منبع:قالیها و قالیچه های شهری و روستایی ایران/اریک اشنبرنر/یساولی1384/صفحه 147

ادامه مطلب