نقش گل فرنگ در فرش ایران

گل فرنگ [gol farang]

نقش گل فرنگ در فرش ایران *عکس تزیینی است*

طرحی ترکیبی از نگاره هاس سنتی فرش ایران با نقش گلهایی طبیعی و بیشتر گل سرخ که به آن گل فرنگ گفته می شود. در این طرح، رنگهای تند جای ویژه ای دارد. در نقش قالیهای راور کرمان از نگاره های گل فرنگ بهره زیاد می گیرند.

منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه 115

ادامه مطلب

طرح زنجیرباف در فرش

زنجیره باف [zanjirebaf]
طرح زنجیرباف در فرش*عکس تزیینی می باشد*
گونه ای طرح که در آن گلها و نگاره های دیگر، ریز و کوچک، به صورت حلقه های زنجیر در کنار هم نقش شده باشد. از این طرح بیشتر برای حاشیه ها بهره می گیرند و به بافت این گونه نقش «زنجیره بافی» می گویند.

منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه 115

ادامه مطلب

طرح سرخه در قالی سمنان

سرخه سمنان [sorxe-ye semnan]
طرح سرخه در قالی سمنان*عکس تزیینی است*
طرح کهن گلدانی در سمنان و کانونهایی بافندگی پیرامون آن: ترنج مرکزی ترکیبی است از نگاره های قاب و ترنج و به جای هر لچک نقش یک گلدان با گهای سرخ نزدیک به طبیعت دیده می شود و تزیین حاشیه بزرگ با گلهای شاه عباسی است این طرح به نام «طرح سرخه» (بخش حومه سمنان) معروف است.

منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه 115

ادامه مطلب

نقش گلدانی در فرش

گلدانی [goldani]

طرح گلدانی در فرش

در این طرح، نقش اصلی، گلدانهایی است در اندازه های گوناگون که گلهای فراوان بزرگ یا کوچک دارد. گاه انبوه گلهایی که سراسر فرش را می پوشاند از یک گلدان سر به در می آورد و گاه چند گلدان کوچک دیده می شود که قرینه هم و یا به دنبال هم ردیف شده و گلهای خود را در سراسر متن فرش گسترده است. ابتکار «طرح گلدانی» مربوط به زمان «شاه عباس» است. در طرح «گلدان» اگر فرش را به چهار بخش کنیم نقشه بخشها با هم یکی نیستندد ولی در فرشهایی با طرحهای دیگر، نگاره های هر بخش کم و بیش با هم یکی هستند. از قالیهای گلدانی زمان «صفوی» بیش از پنجاه تخته در موزه ها و مجموعه های خصوصی به یادگار مانده است که گرانبهاترین آنها در موزه های «برلن» و «لندن» است اندازه فرش گلدانی موزه «برلن» 40/5×30/2 و رنگ متن آن آبی و رنگ حاشیه آن سرخ و نقش آن درشت تر از نقش قالی «موزه لندن» است. فرش موزه ویکتوریا و آلبرت» لندن به اندازه 19/5×30/3 است با رنگ گلی در زمینه و ریز بافت تر و زیباتر از قالی «موزه برلن» و نقش آن نیز ریز تر است. در حاشیه هر دو قالی، نقش زیبا دیده نمی شود. نقشه بندی گلدانی، طرحهای دیگری هم دارد که پایه همه آنها، همان نگاره های گلدانی است اما با دگرگونیها و نو آوریهایی در هر کدام که هر یک از این طرحها،اسمی ویژه دارد.




منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه 114

ادامه مطلب

طرح شکارگاه در فرش ایران

شکارگاه [sekargah]

قالی شکارگاه


اساس این طرح، نگارههای « درختی» است: شاخه و برگهایی که همانندی زیاد به طبیعت دارد به اضافه منظر شکار: نقش پرندگان و حیوانهایی شکاری در حال گریز و شکارچی پیاده یا سوار با تیر و کمان و با زبر دگیاه سر به در آورده است و کوشکی که احتمالا در گوشه ای دیده می شود.
نقش شکار در ایران پیش از اسلام نیز رواج داشته است. در«طاق بستان» بدنه های سراسر دیوار برای نمایش شکار حجاری شده است. نقش شکار، در طرح های مینیاتوری نیز فراوان آمده است و در کارهای سفالینه «ری» مربوط به زمان «تیموریان»، نقشهایی از مجالس شکار و یا چوگان نیز دیده می شود.
نقش منظره شکار در قالی،به احتمالی ذر زمان «شاه تهماسب صفوی» آغاز شد و بافندگان تحت تاثیر نقشهای شکار در مینیاتورها به بافت این گونه قالیها پرداختند که در اروپا از آن به نام «شکاری» یاد می کنند. نقشهای شکار در زمان «شاه عباس»، پیچیده تر شد و نگارههای آن هر چه بیشتر، «تجریدی» (استیلیزه) شد.
از قالیهای تاریخی شکارگاه یکی در «موزه پولدی پزولی» است که اندازه آن 90/6×60/3 متر است با رنگ آبی سیر در زمینه. نقش مرکزی فرش لچک ترنجی است سرخ رنگ با شاخه و برگ و شکوفه و گل. در وسط ترنج آمده است:
«شد از سعی غیاث الدین جامی* بدین خوبی تمام این کار نامی -929» و نقش حاشیه آن اسلیمی های پخن دوگانه است با شاخه های پرگل و سوارانی که از پی شکار می تازند. در تنه فرش نیز چند بیت شعر است که برخی اصطلاحات قالیبافی را می توان در آن دید: « این نه فرش است گل نسرین است... نقش زنجیره او کرده عیان*جدول آب به هر گوشه روان.برگ اسلیمی او در دیده* زلف حوری است به هم پیچیده، هست هر برگ ختایی به نظر* سربسر کاله سیراب دگر...تارش از رشته جان بافته اند* بهردارای جهان بافته اند». قالی دیگری در «موزه هنر و صنعت» وین است با رنگ چهره ای مایل به عنابی در زمینه لاکی سیر در حاشیه. این قالی ابریشمی که تار و پود و پرز آن از ابریشم است و بخشهایی از نقش آن نیز با نخ نقره ای بافته شده است. به عقیده برخی از کارشناسان، سر آمد همه قالیهای جهان است.
در هر اینچ (54/2 سانتیمتر مربع) آن 27×29 گره به کار رفته است و به این دلیل ریز باف ترین فرشی است که از دوره «صفوی» به جا مانده است. نقش مرکزی فرش ترنجی است هشت گوشه و سبز رنگ با نقشهای اژدها، مرغ آتشخوار و در وسط و در هر گوشه فرش، یک چهارم ترنج، و شکارچیان سوار در حال حمله به گروهی از حیوانات. در حاشیه که رنگ آن سرخ ارغوانی است، ریفی از آدمهای بالدار در زمینه ای با نقش پرندگان و گل و نگارههای مارپیچ دیده می شوند که همچون فرشتگان می نمایند و ظرف میوه به سوی هم گرفته اند. کارشناسان تنها عیب این قالی را رنگ عنابی روشن متن آن می دانند که احتمالا به هنگام بافت سیرتر و زیباتر بوده است.


منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه 112

ادامه مطلب

طرح شاه عباسی در فرش

شاه عباسی [saab basi]

قالی شاه عباسی

از طرحهای اصلی در سلسله طرحهای سنتی فرش ایران که در زمان «شاه عباس» تهیه شد و به همین علت «شاه عباسی» نامیده می شود.
این طرح در اساس از لچک و ترنج و ترکیب گل و بته های معروف به شاه عباسی و شاخه و برگ و گاهی نگارههای اسلیمی و ختایی تشکیل شده است و بر روی نقش ترنج، تکیه فراوان می شود. از قالیهایی که از زمان «صفویه» به جا مانده است گونه ای به اسم شاه عباسی یا طرح اصفهان معروف است. در طرح این قالیها از خطهای موازی که سراسر فرش را فرا گرفته است نگارههای گل و برگ روییده است. در برخی از این قالیها، گلدانی نقش شده است که از آن شاخه و برگ بیرون آمده است. دگرگونیهایی که در اینجا و آنجای طرح شاه عباسی، نقشه های تازه ای به وجود آورده است که از آن به عنوان طرحهای فرعی شاه عباسی یاد می کنند.


منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه 110

ادامه مطلب

طرح بید مجنون در فرش

بید مجنون [bid-e majnun]

بید مجنون در فرش


طرحی با بهره گیری از نگارههای نقشه « درختی جنگلی»، ترکیبی از نگارهای بید مجنون، سرو، تبریزی و درختهای میوه که در آن، درختهای پر از شکوفه و میوه، به صورت شکسته نقش شده است و متن را می پوشاند. این طرح زمانی در شمال غرب ایران مانند بیجار، همدان، اراک و ملایر رواج داشت و چون برای قالیهای متوسط درشت بافت مناسب است در کانونهایی مانند کرمان، اصفهان، کاشان، قم و مشهد که به طور معمول، فرش «مرغوب» می بافند، ناشناخته است.



منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه 110

ادامه مطلب

طرح قفقاز در قالیبافی ایران

قفقاز[qafqaz]

طرح قفقاز

گونه ای نقشه بندی براساس چند پهلوها با تقش یکسان و موازی با هم که در آن نقش سه ترنج و چهار نیم ترنج و یا، سه ترنج، در درازای قالی می آید.
افزون بر آن، بر زمینه فرش نگارههایی سه گوشی و چهار گوش قرینه با هم نقش می شود.همچنین تزیین حاشیه پهن با نقشهای هندسی و حاشیه باریک با گلها و خطهای ختائی.گاهی نیز متن قالی، پر شده از چند پهلوهاست بی آنکه نقش ویژه ای به جای ترنج با لچک بیاید. و یا لچکها، همچون طره، متن را در بر می گیرد. به این طرح، اقتباسی قفقاز می گویند. در صورتی که طرح براساس سه ترنج و چهار نیم ترنج در درازای فرش باشد، طرح سه ترنج قفقاز، اقتباسی قفقاز سه ترنج و سه ترنج اقتباسی نامیده می شود. در بیشتر کانونهای بافندگی آذربایجان بویژه در "ارباران" حاشیه فرشهای طرح قفقاز را با گردش اسلیمیها و باریکه ای از دایره های ریز به هم پیوسته تزیین می کنند. یعنی ترکیبی از نگاره های شاه عباسی و نقشهای هندسی.



منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه 107

ادامه مطلب