طرح بندی ورامین یا میناخانی در فرش

بندی ورامین یا میناخانی

قالی میناخانی


نویسنده:سعید یزدی زاده راوری


یکی از مشهور ترین و محبوب ترین طرح های بندی طرح ورامین یا مینا خانی است .در این نقش تکرار نقشی کوچک و مربع مانند زمینه متن فرش را پر می کند.که بندها وگل های پیوند دهنده واگیره ها،از شاخصه های آن هستند. در مورد وجه تسمیه آن گفتار متعدد است عده ای این نقش را از ابداعات آقای میناخان طراحی تبریزی وعده ای مربوط به دختر وخان زاده ای به نام مینا می دانند.حتی سسیل ادواردز هم در اینگونه وجه تسمیه ها تردید دارد و آن را از ابداعات کردها و یا اهالی ساوجبلاغ در استان البرزامروزی می داند و در قالی ایران در این باره می گوید:
"چه قدمت این طرح از هفتاد و پنجمین سال قرن نهم،یعنی هنگامی که طرح های ایرانی تحت نفوذ طراحان تبریزی قرار گرفت،بیشتر است.من معتقدم که به احتمال قوی منشاء این طرح کردستان باشد،چه غالبا در قالیهای قدیمی ساوجبلاغ و بیجار دیده می شود."(ادواردز،51:1370)
"امروزه با استفاده از طرح مینا خانی در خراسان به ویژه در کاشمر فرش هایی در اندازه های شش مترمربعی وهمچنین فرش های مربع چهارمتری به تعداد انبوه در زمینه های قرمز روشن،آبی سرمه ای ونخودی بافته می شود."(نصیری،187:1389)
در کردستان وبیجار نیز این نقش با اقبال رو به رو گشته و"نقش های میناخانی،شاه عباسی واسلیمی که در شکل های ساده منطبق با بافت درشت بکار می روند در قطعات عتیقه ای و آنتیک و قدیمی از همه بیشتر مورد استفاده قرار گرفته اند."(اشنبرنر،117:1384)سیر پاگیری این طرح در بیجار کمی خاص بوده که بی شک نمونه های تولیدی در مقایسه با ورامین متفاوت بوده اند.که سسیل ادواردز در این باره می گوید:"برای آشنا ساختن روستاییان با طرح جدید ابتدا قسمتی را که باید تکرار شود به روی تکه ای قالی به اندازه یک پادری که به آن«واگیره» می گفتند می بافتند وآن را دراختیار قالیباف می گذاشتند تا از آن به عنوان الگو استفاده کند.با این روش بازرگانان می توانستند طرحهای بهتری را در اندک مدتی رواج دهند."(142:1370)


منابع:

ادواردز،سسیل،قالی ایران،تهران،فرهنگسرا،1370
اشنبرنر،اریک،قالی وقالیچه های شهری و روستایی ایران،تهران،یساولی،چاپ دوم،1384
نصیری،محمد جواد،افسانه جاویدان فرش ایران،تهران،میردشتی،1389

ادامه مطلب

طرح خشتی یا قاب قابی در فرش

طرح خشتی


طرح خشتی در فرش

در صورتی که متن فرش با اشکال هندسی،مربع و لوزی شبکه بندی شده و در داخل هر یک از خانه های این شبکه نقش مایه هایی از قبیل گلدان،بته،شاخه گل درختان گوناگون خاصه سرو وبید،وحوش و پرندگان به صورت مجرد تقسیم شده باشد به گونه ای که هر خانه از نظرشکل و محتوا از خانه مجاور متمایز باشد اصطلاحا طرح را قاب قابی ویا به عبارتی قاب خشتی می نامند. استفاده از این طرح در منطقه بختیاری چنان رایج است که اگر منشا آن را از این ناحیه بدانیم سخنی به گزاف نگفته ایم.
امروزه با تقلید از این طرح در تبریز،قم،بیرجند،قالیچه ها و فذش هایی بزرگ و کوچک به تعداد قابل ملاحظه بافته می شوند.



منبع:کتاب افسانه جاویدان فرش ایران،محمد جواد نصیری،انتشارات فرهنگسرای میر دشتی،چاپ اول تهران،1389،صفحه 82

ادامه مطلب

طرح افشان دسته گل در فرش

افشان دسته گل [afshan-e dastgol]

طرحی که در آن نگاره های گوناگون شاه عباسی به صورت پراکنده بر متن فرش دیده می شود و در میان نگاره ها ، نقش دسته های گل جای ویژه ای دارد.

منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه 97

طرح فرش افشان دسته گل

ادامه مطلب

طرح محرابی قندیلی در قالی

محرابی قندیلی[mhrabi-ye qandili]

قالی محرابی قندیلی

نقشه ای یکطرفه با بهره گیری از طرحهایی که در برخی فرشهای محرابی به کار رفته است: نقشی از محراب و طرح مرکزی که مانند قندیلی است که از طاق محراب آویزان شده باشد و تزیین متن با بته و گلهای شاه عباسی.



منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه 120

ادامه مطلب

طرح هندسی محرمات فرش

هندسی محرمات


در این طرح،نقشه بندی همان است که در «محرمات» دیده می شود.تنها نقش نگاره ها هندسی است: ترنج و سر ترنجها در وسط فرش، محراب و رشته گلهای هندسی همچون خطهای زنجیره ای و موازی با هم بر سراسر فرش گسترده است.


منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه 122

ادامه مطلب

طرح هندسی جوشقان در فرش

هندسی جوشقان [hendesi-ye jusqan]

به طرح جوشقان به علت نقشهای شکسته ای که در آن به کار می رود، طرح هندسی جوشقان نیز می گویند.
طرح هندسی خاتم شیراز نیز ،هندسی جوشقان و یا طرح جوشقان نامیده می شود.--< هندسی خاتم شیراز.


منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه 121

ادامه مطلب

طرح هندسی خاتم شیراز در فرش

هندسی خاتم شیراز [hendesi ye xatam-esiraz]


نقشه ای تشکیل شده از قابهای خاتم قرینه با هم که نگاره های برگ و گل و دسته گل آن را در بر گرفته است. و یا: نقشه ای براساس نقش خاتم شیراز بر روی کاشیکاری ها اما با برخی دگرگونیها: یک قاب در مرکز نقش اما به جای چهار کتیبه در گرداگرد قاب مرکزی، نقش « هشت بته کردستانی» به کار گرفته شده است.نقش حاشیه بزرگ نیز براساس طرح ویژه جوشقان است.



منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه 121

ادامه مطلب

طرح هندسی در فرش

هندسی [hendesi]

طرح هندسی در فرش

طرحی که نگاره های آن همان نقشهای معمول قالیهای ایران مانند:گل،بته،اسلیمی و... است اما به جای خطهای کمانی با خطهای شکسته و راست نقشه بندی می شود و این خطها در ترکیب کلی خود شکلهایی هندسی ماندد: سه گوشه،چهار گوشه،لوزی و... را نشان می دهد.طرح هندسی شامل گروهی از نقشه هاست که در هر یک از آنها افزون بر پای بندی به اساس طرح اصلی، دگرگونیهایی نیز وجود دارد.


منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه 121

ادامه مطلب