هنر و صنعت قالیبافی در کرمان

کرمان

قالی کرمان


قالی بافی در کرمان سابقه ای بسیار طولانی دارد. قطعه ای از یک تخته فرش بافته شده در این شهر در موزه ی حضرت امام رضا (علیه السلام) در مشهد نگهداری می شود سابقه ای دست کم پانصد ساله ی بافندگی در زمینه ی فرش های گره دار کرمان را ثابت می کند. به عقیده ی سرجان شاردن بهترین و بزرگ ترین فرش هایی که به دربارها راه یافتند اکثرا توسط هنرمندانچیره دست این خطه طراحی و بافته شده بودند. مارکوپولو ( MARCO POLO) سیاح معروف ایتالیایی نیز همین عقیده را در سال 1300 میلادی به هنگام سفر به مشرق زمین در سفرنامه ی خود ابراز کرده است. هم اوست در جای دیگر می گوید که «ایران سلطان فرش جهان» است.با صرف نظر از گذشته ها، به اجمال قالی بافی کرمان در دو سه قرن گذشته را مرور می کنیم که ما را تا حد نیاز در سیر و مراحل پیشرفت و تنزل فرش بافی کرمان قرار داده و بر علت هایی که به قالی کرمان شهرتی چنین عالم گیر بخشیده آشنا می کند.
منحنی پیشرفت قالی بافی کرمان نقطه ی اوج خود را در زمان صفویه و مرحله ی حضیض خود را در اوایل دوره ی قاجاریه ، یعنی زمانی که آقا محمد خان قاجار به سبب مساعدت اهالی کرمان با لطف علی خان دست به کشتار هولناک اهالی آن زد ، ثبت کرده است. بعد از این مرحله منحنی مورد بحث به حالت صعود درآمده و بعد از دو تنزل پی در پی که مراحل گذشتن از نقاط بحرانی دیگر چون جنگ جهانی اول و بحران اقتصادی 1929 میلادی است ، مسیر خود را با سطح تولید قابل ملاحظه ای در حال حاضر به صورت صعودی ادامه می دهد.
در قرن گذشته کرمان یکی از تولیدکنندگان عمده ی پارچه های طاق شالی بود که در اروپا و به ویژه انگلستان شهرت فراوان و هواخواهان بسیار داشت ولی بعد از آن که استفاده از پارچه های شال از مُد افتاد و همچنین رقابت با پارچه های شال باسمه ای ارزان قیمتی ، که بافنده های انگلیسی به بازار می فرستادند ، برای بافنده های کرمانی دیگر مقرون به صرفه نبود ، به ناچار تعدادی از آنان به قالی بافی روی آوردند.
کرمان از اولین شهرهایی است که شرکت های خارجی در آن کارگاه های قالی بافی تاسیس کرده و صدور فرش را برای رفع نیازمندی های بازار های غرب ار آن شروع کردند. نمایندگان شرکت های فرانسوی ، ایتالیایی و انگلیسی به امر تولید و تجارت قالی کرمان در اواخر قرن گذشته رونق فراوان دادند. سپس نمایندگان تجار امریکایی بودند که در سال های بعد از جنگ جهانی اول به میدان رقابت آمده و مشتریان پر و پا قرصی برای فرش های کرمان شدند.
متاسفانه بازار مشتاق و پر تقاضای امریکا برای فرش کرمان پیامد نامساعدی را نیز به همراه آورد و آن شیوع بدبافی و رواج گره های جفتی به خاطر به پایان بردن سریع بافت و عرضه ی سریع آن به بازار بود. عادت نکوهیده ای که با تاسف در بافنده ی کرمانی باقی ماند و نتیجه ی آن لطمه ی است که بر شهرت فرش کرمان وارد شده است.
یکی از دلایل شهرت قالی پر آوازه ی کرمان فراوانی نقش ها و طرح های جالب آن و استفاده از مجموعه ی متنوع رنگ هایی است که با یکدیگر در تعادل کامل هستند. طراح کرمانی هیچ گاه خود را در چند رنگ و نقش محدود نکرده است. او همیشه سنت شکن بوده و با سر انگشت ماهر و توانای خود همواره تخیلات نامحدود انسانی را به درون فرش کشانیده است. آن زمان که احساس کرد حاشیه و قاب برای متن فرش قید و بند است، آن را از میان برد و حاشیه را با زمینه یکی کرد و گاه متن را از گل ها و نگاره ها و آذینه ها پاک کرد و ترنج را در میان زمینه ای ساده جای داد و طرح قالی های کف ساده را انداخت. خلاصه کلام آنکه، نوآوری ها و بدعت هایش سبب شد که از رقیب دیرین خود کاشان که در بافت فرش های نفیس و زیبا سابقه ای طولانی و شهرتی بی نظیر داشت تا حدودی پیشی گیرد و عمده دلیل آن نیز این بود که بافنده ی کاشانی در طرح و رنگ محدود تری بافته بود.
بی مناسبت نیست که از دو بافنده ی بسیار معروف و قدیمی کرمان به نام های استاد حسین و استاد قاسم کرمانی که طرح های نقاشان قدیمی را با مهارت و چیره دستی بر روی دارهای قالی آوردند و فرش های نفیسی را از خود به جای گذاشته اند یاد کنیم.

طرح های معروفی که در کارگاه های قالی بافی کرمان بافته می شود عبارت اند از :
شاه عباسی لچک و ترنج ، بُّته ای ، اسلیمی لچک و ترنج ، شاه عباسی و طُره ای ، شکارگاه ، گوبلن یاکومه ای ، گلدار سرتاسری ، درختی سبزی کار ، قاب قرآنی ، بند اسلیمی ، منظره بافی و چهره بافی. نزدیک صد سال قبل بود که کار چهره بافی در کارگاه های بافندگی کرمان رونق گرفت و از این زمان هنرمندان کرمانی با استادی تمام تصاویری از شخصیت های مذهبی و تاریخی و سیاسی را بر روی فرش های خود نقش کردند.
پشمی که در قالی بافی کرمان مصرف می شود از منابع محلی و مقداری نیز از استان های خراسان و کرمانشاهان تامین می شود. مهم ترین مراکز تولید فرش این استان عبارتند از : رفسنجان ، بم ، جیرفت و نواحی اطراف شهر کرمان.

فرش های کرمان دو پوده و گاه سه پوده بوده و با گره های فارسی بافته می شوند. رواج گره های جفتی و بدتر از آن بی گره بافی (کمانشی) کار دختران خردسال بافنده در فرش های جدید بافت کرمان و بی سلیقگی برخی از بافنده هایی که فرش های کم دوام با حاشه های کج و کوله و موج دار و شیرازه های زشت به بازار می فرستند باعث عقب افتادگی فرش خوش سابفه ی کرمان در بازارهای جهانی شده است. امروزه کشور چین با تقلید استادانه ای از نقشه های قدیمی و جالب کرمان و همچنین نایین ، فرش هایی با بافت بسیار شسته و رفته با پشم های مرغوب و رنگ های درخشان شاید با استفاده از تکنیک های کامپیوتری به بازارهای غرب می فرستد که تهدیدی بسیار جدی برای تجارت و آینده فرش کرمان است.
تجارت این نوع فرش در ابتدا آن چنان پر درآمد بود که یکی از تجار کلیمی ایتالیا بر آن نام برکانا ( BERKANA) را که در زبان عبری به گونه ای معنی برکت خدا را می دهد ، گذاشت.

از نظر کیفیت و ظرافت بافت ، غیر از فرش های سفارشی در کرمان چهار نوع فرش بافته می شود که آنها را با شماره های دوتایی 35/70 و 40/80 و 45/90 و 50/100 در بازار می شناسند. تفسیر این شماره های دوگانه چنین است که ارقام 70 و 80 و 90 و 100 نماینده ی تعداد تارهای فرش در 7 سانتی متر عرض و رقم های 35 و 40 و 45 و 50 معرف تعداد ردیف های گره در 7 سانتی متر طول فرش است و از آنجایی که هر گره دو نخ از تارهای فرش را در بر می گیرد پس می توان گفت فرش 35/70 به معنی 35 * 35 گره در 49 سانتی متر مربع و فرش 40/80 به معنی 40 * 40 گره در 49 سانتی متر مربع خواهد بود. براساس این طبقه بندی تعداد گره های گروه های چهار گانه در هر دسی متر مربع تفریبا به قرار زیر خواهد بود.

گروه اول 35/70 تعداد گره 2500

گروه دوم 40/80 تعداد گره 3260

گروه سوم 45/90 تعداد گره 4130

گروه چهارم 50/100 تعداد گره 51000

آب منطقه ی کرمان دارای خواص شیمیایی خاص و مناسبی برای استفاده در رنگرزی است و نتیجه کار رنگرزان با استفاده از این آب بسیار درخشان ایت.

رنگ های به کار رفته در قالی های کرمان بسیار متنوع بوده و تعداد آنها در هر فرش رقمی بین 15 تا 30 رنگ و بیشتر در زمینه های لاکی ، آبی سرمه ای ، سبز روشن ، فیروزه ای ، صورتی ، نارنجی ، بژ و سایر رنگ های کلاسیک است. اکثر این رنگ ها که تا گذشته ی نه چندان دور در کارگاه های رنگرزی برای مصارف شال بافی و قالی بافی به کار می رفت ، از سری رنگ های طبیعی بود. ولی در سال های بعد از جنگ جهانی دوم مقداری رنگ های جوهری به کارگاه های رنگرزی آن راه یافت. با وجود این به طور کلی می توان گفت جز در مورد معدود ، پشم های مصرفی در قالی بافی کرمان همواره با رنگ های طبیعی و رنگ های شیمیایی با ثبات رنگ می شوند.



منبع:کتاب افسانه جاویدان فرش ایران،محمد جواد نصیری،انتشارات فرهنگسرای میر دشتی،چاپ اول تهران،1389،صفحه200 الی 209

ادامه مطلب

هنر و صنعت قالیبافی در قوچان

قوچان

قالی قوچان

اهالی قوچان در اصل شاخه هایی از کردهای تیره های شادلو و زعفرانلو هستند که از چند سال پیش از کردستان و قفقاز به شمال مشهد کوچانیده شده و در این شهر و اطراف آن تخته قاپو شده اند.
طرح ها و اسلوب های بافندگی آنها در اصل متاثر از نقش ها و روش های بافندگی قفقاز بوده به دلیل مجاورت آنها با تراکمه و بلوچ ها از سنت های متداول در قالی بافی این اقوام نیز به حکم همجواری تاثیراتی گرفته است. چنانچه فرش هایی با طرح های ترکمنی با حاشیه ای تقریبا مشابه آنچه در قفقاز معمول است در میان بافته های آنها نیز دیده می شود. گاهی در دو سر قالیچه های قوچانی به گلیم بافت های سوزنی دوزی شده ای بر می خوریم که تا حدود 50 سانتی متر عرض دارند که کیفیتی اقتباسی از روش های بافندگی تراکمه است. در برخی از دست بافته های آنان کیفیت ناخوشایند ، چروک خوردگی نیز به چشم می خورد. گره فرش های قوچانی از نوع ترکی ، تار و پود آنها بیشتر در مایه های آبی تیره ، قهوه ای ،بژ و عاجی با کمبود چشم گیری از رنگ قرمز است. اندازه های دلخواه بافنده های قوچانی دو ذرعی و کلگی است.



منبع:کتاب افسانه جاویدان فرش ایران،محمد جواد نصیری،انتشارات فرهنگسرای میر دشتی،چاپ اول تهران،1389،صفحه 217

ادامه مطلب

هنر و صنعت قالیبافی در قائن

قائن

قالی قائن

شهر قدیمی قائن فرش های بادوام و متراکم و زیبایی در سبک طرح های گردان گلدار با نقشه های هراتی ، بُتّه ای با پشم های نرم و درخشانی که از گوسفندان تربت حیدریه و تربت جام به دست می آید بافته می شوند.یکی از مشخصه ها و امتیازات فرش های قائن رنگ های جالب و زنده آنها است. رنگ هایی که اغلب از مواد و عناصر رنگ دار طبیعی مانند زعفران ، اسپرک ، قرمزدانه و روناس استخراج شده و توسط رنگرزان ماهری که در کار رنگرزی با این رنگ ها تجربه ی اجدادی و چند ساله دارند با ظرافت و مهارت بر روی الیاف این فرش ها آورده می شود.



منبع:کتاب افسانه جاویدان فرش ایران،محمد جواد نصیری،انتشارات فرهنگسرای میر دشتی،چاپ اول تهران،1389،صفحه 217

ادامه مطلب

صنعت فرش توان کمک به حوزه اشتغال در اقتصاد مقاومتی را دارد

صنعت فرش توان کمک به حوزه اشتغال در اقتصاد مقاومتی را دارد

رئیس مرکز ملی فرش ایران با اشاره به جایگاه هنر صنعت فرش در اقتصاد کشور گفت: این صنعت با برخورداری از دانش فنی بالا، مواد اولیه و صنایع وابسته توان کمک به حوزه اشتغال در اقتصاد مقاومتی را دارد.

صنعت فرش و اقتصاد مقاومتی

به گزارش روز پنجشنبه ایرنا، حمید کارگر در گردهمایی روسای ادارات فرش سازمان های صنعت، معدن و تجارت کشور افزود: فرش دستبافت که با سرمایه داخلی و به دست توانمند هنرمندان کشور تولید می شود مصداق تولید داخلی است.
وی با اشاره به تاثیر تحریم ها در روند صادرات فرش دستبافت و صادرات 80 میلیون دلاری آن به کشور امریکا در سال 89، یادآور شد: تحریم های ظالمانه، افزایش ریسک صادرات و هزینه های بیمه ای موجب افت شدید صادرات فرش به کشورهای خارجی شد.
رئیس مرکز ملی فرش ایران اظهار کرد: اجرای برجام در دولت تدبیر و امید موجب آغاز صادرات غیرمستقیم فرش از دی ماه پارسال و صادرات مستقیم آن از بهمن ماه سال گذشته به بازار آمریکا به میزان 200 میلیون دلار شد.
کارگر، با اشاره به خلاهای بوجود آمده در چند سال گذشته در این صنعت، پرداخت یارانه نقدی و خارج شدن بسیاری از شهروندان از گردونه تولید فرش را از عوامل تاثیر گذار در صنعت فرش در کشور دانست.
وی با اشاره به آمار گمرک کشور میزان صادرات فرش دستبافت در نیمه نخست امسال را 136 میلیون دلار اعلام کرد و گفت: این میزان صادرات نسبت به مدت مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی 17.7 درصد و به لحاظ ارزشی 10 درصد رشد نشان می دهد.
رئیس مرکز ملی فرش ایران، با اشاره به جایگاه آذربایجان شرقی در تولید و صادرات انواع فرش دستبافت گفت: ثبت جهانی فرش تبریز، هریس و تابلو فرش سردرود حاکی از جایگاه این استان در این زمینه است.
کارگر، از برگزاری همایشی با عنوان بهره گیری از فرصت ها و ظرفیت های آذربایجان شرقی در آینده نزدیک با همکاری دانشگاه هنر اسلامی تبریز و مرکز ملی فرش ایران در این استان خبر داد و گفت: تدوین نرم افزار جامع و پنجره واحد اطلاعاتی حوزه قالیبافی کشور و بازنگری سند راهبردی فرش دستبافت از جمله برنامه های آتی این مرکز است.
به گزارش ایرنا، معاون امور اقتصادی و توسعه منابع استانداری آذربایجان شرقی نیز در این آئین با اشاره به توانمندی تبریز در تولید و صادرات فرش گفت: در ماه های اخیر دو محموله بزرگ فرش از تبریز به کشور امریکا صادر و اعلام وصول شده است.
علی نواداد، گرانی و وارداتی بودن بخش قابل توجهی از مواد اولیه صنعت فرش را از جمله مشکلات این صنعت اعلام کرد و افزود: تولید بدون برنامه ریزی و توجه نکردن به سلیقه و ذائقه مشتری از جمله چالش های پیش روی این صنعت است.
وی خواستار اجباری شدن استاندارد مواد اولیه تولید قالی بویژه مواد اولیه رنگرزی، آموزش تخصصی و فنی قالیبافان و فروشندگان مواد اولیه و حرف وابسته، بیمه شدن قالیبافان واقعی و درجه بندی گواهینامه های صادر شده توسط فنی و حرفه ای شد.
نواداد، تخصیص اعتبار لازم در قالب تسهیلات کم بهره به نوآوران و مبتکران، ایجاد جایگاه مناسب در برنامه ششم توسعه کشور و اعطای دیپلم و سایر مدارک معادل افتخاری به مبتکران، نوآوران و هنرمندان این صنعت را ضروری دانست.
معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت معدن و تجارت آذربایجان شرقی نیز در این آئین گفت: هم اکنون 600 هزار نفر در استان به کار قالیبافی مشغول هستند که این امر سبب شده 35 درصد تولید و صادرات فرش از این استان انجام شود.
غلامعلی راستی با اشاره به صادرات 171 میلیون دلاری فرش در سال گذشته از این استان افزود: در نیمه نخست سال جاری 74 میلیون دلار فرش و صنایع دستی از گمرکات استان و کشور به کشورهای مقصد صادر شده است.
وی عمده مشکل این صنعت را مربوط به بیمه تامین اجتماعی اعلام کرد و یادآور شد: از 580 هزار نفر بیمه شده در سراسر کشور، 58 هزار نفر آن متعلق به آذربایجان شرقی بوده که این میزان باید طبق برآوردهای انجام شده 80 هزار نفر باشد.
راستی، خواستار ارائه تسهیلات بانکی برای حمایت از تولید کنندگان فرش و توانمند سازی آنان شد.
هماهنگی، رسیدن به وحدت رویه و دستیابی به راهکارهای بهبود امور فرش کشور از جمله اهداف برگزاری این گردهمایی بود که در سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان شرقی برگزار شد.



خبرنامه کارایان

ادامه مطلب

برگزاری نمایشگاه گردشگری و صنایع دستی در منطقه آزاد ماکو

برگزاری نمایشگاه گردشگری و صنایع دستی در منطقه آزاد ماکو

نمایشگاه گردشگری و صنایع دستی در منطقه آزاد ماکو برگزار می شود.

برگزاری نمایشگاه گردشگری و صنایع دستی در منطقه آزاد ماکو

به گزارش خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از ارومیه ؛با مشارکت و همکاری دوجانبه این اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی و سازمان منطقه آزاد ماکو، اولین نمایشگاه گردشگری، فرش و صنایع دستی در سایت نمایشگاهی این شهرستان برگزار می شود.
بر اساس این گزارش، در جلسه ای به همین مناسبت با حضور جمعی از فعالین صنف گردشگری و حوزه صنایع دستی در این اداره کل تشکیل شد، بر اهمیت و مشارکت گسترده در این نمایشگاه تاکید شد.

در این نشست ، جلیل جباری مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان با اشاره به تفاهمنامه همکاری این اداره کل با سازمان منطقه آزاد ماکو تصریح کرد: یکی از موضوعات همکاری ما، برنامه ریزی و اجرای نمایشگاه های گردشگری و صنایع دستی است که این نمایشگاه نیز در همین چارچوب تعریف شده و سرآغازی برای برنامه ها و نمایشگاهای آینده به شمار می آید.

وی با اشاره به موقعیت ممتاز و استراتژیک استان آذربایجان غربی گفت: جایگاه و حق گردشگری ما این نیست که هم اکنون داریم؛ ما باید یک تیم منسجم و قوی با داشتن سطح برنامه ریزی دقیق و بالا جهت مشارکت در نمایشگاههای منطقه ای و بین المللی تشکیل دهیم تا بتوانیم قابلیت های موجودمان را به نحو شایسته معرفی کنیم.

در این جلسه، حسین امامی معاون گردشگری اداره کل نیز ، اشاره کرد: اولویت نخست سازمان منطقه آزاد، بحث گردشگری است و این نمایشگاه نیز در همین راستا برنامه ریزی شده و ما هم سعی داریم با دعوت از تمامی فعالین و موسسات خدمات رسان گردشگری، مشارکت جدی و فعال داشته باشیم.

امامی افزود: در این نمایشگاه، مدیران و مسئولان آژانسهای مسافرتی کشورهای هم جوار نیز حضور دارند و این فرصت مناسبی برای دفاتر خدمات مسافرتی استان به شمار می آید تا برای همکاریهای مشترک در زمینه رد و بدل کردن تورهای مسافرتی، به تفاهم برسند.

افسانه رنجبر سرپرست معاونت صنایع دستی استان نیز، از مشارکت فعال هنرمندان برتر صنایع دستی در این نمایشگاه خبر داد و افزود: با اتحادیه فرش فروشان نیز هماهنگی بعمل آمده که در این نمایشگاه مشارکت داشته باشند.

خاطرنشان می شود که این نمایشگاه قرار است در بیست و پنجم آبان ماه و به مدت چهارروز در سایت جدیدالاحداث نمایشگاهی سازمان منطقه آزاد ماکو، برپا شود.



خبرنامه کارایان

ادامه مطلب

هیات مدیره جدید اتحادیه فروشندگان فرش دستباف تهران انتخاب شدند

هیات مدیره جدید اتحادیه فروشندگان فرش دستباف تهران انتخاب شدند

اعضای اتحادیه فروشندگان فرش دستباف تهران هیات مدیره جدید خود را انتخاب کردند.

انتخابات هیات مدیره فروشندگان فرش تهران


به گزارش روابط عمومی مرکز ملی فرش ایران؛ در انتخابات هیات مدیره اتحادیه اتحادیه فروشندگان فرش دستباف تهران که در محل این اتحادیه برگزار شد اعضای اصلی، علی البدل و بازرس انتخاب شدند.
براساس این گزارش؛ به ترتیب آقایان؛ سیدمجتبی عراقچی، غلامحسین نیشابوری، محمد دزفولی، محمدرضا آزادخانی، محمد حسن اسمعیلی، مهدی جواهریان و قنبر سیف محمدی به عنوان اعضای هیات مدیره و حمید رضا صابری قمی به عنوان بازرس انتخاب شدند.
همچنین حسین تندکار، مسعود سپهرزاد و مسعود امیرخیزی اعضای علی البدل هستند.


خبرنامه کارایان

ادامه مطلب

فعالیت40هزار بافنده فرش در چهارمحال و بختیاری

فعالیت40هزار بافنده فرش در چهارمحال و بختیاری

40هزار بافنده در چهارمحال و بختیاری قالی می بافند.


فعالیت40هزار بافنده فرش در چهارمحال و بختیاری


به گزارش خبرگزاری صداوسیما،رئیس اداره فرش چهارمحال و بختیاری گفت: در این استان بافندگان معیشت خود را از طریق بافت فرش تأمین می‌کنند. علیرضا جیلان افزود: از این تعداد 19 هزار بافنده فرش ازمزایای بیمه قالی بافی برخوردارند.
جیلان گفت:این بافندگان درچهارسبک یلمه،گبه،نایینی وبختیاری فرش می بافند.
جیلان همچنین از ثبت جهانی فرش چهارمحال و بختیاری خبردادو گفت: این موضوع نشانگر ظرفیت خوب استان در زمینه فرش است.
وی افزود: ثبت جهانی فرش چهارمحال و بختیاری و نگرش و توجه محوری و اساسی به تولید این محصول باعث ورود فرش به دروازه بازارهای جهانی است.


خبرنامه کارایان

ادامه مطلب