انار درختی است با قد متوسط،برگهای نیزه ای سبز گلهای به رنگ قرمز و یا نارنجی و میوه های کروی.انار درختچه ای از تیره موردیها که گاهی تیره ای جداگانه نیز به شمار می رود.در پوست این درخت و به ویژه در ریشه پوست میوه آن اندازه زیادی(نزدیک به40 درصد)ماده مازوجی یافت می شود.
پس از رسیدن کامل میوه و مصرف دانه های درون پوست آن را خشک نموده که در رنگرزی کاربرد بسیاری دارد.درپاره ای از جنگلها درختانی از انار وحشی یافت می شود که به آنها گلنار فارسی یا انار نو گفته می شود.این درختان میوه نمی دهند و تنها گل دارند و گل ها را پس از چیدن و خشک کردن در رنگرزی به کار می برند.از پوست انار علاوه بر ماده مازوجی،ماده ای زرد رنگ مایل به قهوه ای به دست می آید که در رنگرزی پشم کاربرد زیادی دارد.
خاصیت طبی انار قبل از میلاد برای مصری ها،یونانی ها و مردم دیگر مشرق معلوم بود.انار به طبابت علمی از سال 1807 داخل شده است.در این کار اطباء هندی کمک شایانی کرده اند.بسته به نوع و جنس،میوه انار شیرین یا ترش است.مزه ترش انار به علت وجود اسید سیتریک می باشد در شیره انار وحشی9%-5% و انار پرورشی 4%-2% اسید سیتریک وجود دارد.در پوست انار39%-22% مواد مازویی هست.آب انار حاوی مقدار فراوان شکر و عروق مفید است و برای بیماران قند(دیابت) هم شیره انار مقید است.در جمهوری آذربایجان از زمانهای پیشین از شیره انار رب و آب انار وحشی مخلوط با شکر شربت تهیه می کنند.شربت انار عمل هضم را آسان و در معالجه مرض اسکربوت نتیجه خوبی می دهد.رب انار ضعف عمومی و عطش را برطرف می کند.
انار گونه های مختلف دارد و از سال1932 از شیره انار وحشی در سطح کارخانه ای برای صنایع غذایی اسید سیتریک به دست می آورند(برای این منظور کارخانه ای در باکو تاسیس شده بود) و از اسید سیتریک ساخت همین کارخانه در سال های جنگ داخلی سیترات سدیم تهیه می شد که در انتقال خون به کار می رفت از اسید سیتریک در صنایع غذایی و پزشکی بسیار استفاده می شود.
این درختچه در جنگلهای(بلوط غرب) و آلان در سردشت انتشار دارد و نام محلی آن در سردشت هینار می باشد.
گذشته از مصرف خوراکی دانه های انار که به این منظور در سرزمین خودمان که خاستگاه اصلی آن به شمار می رود به فراوانی کاشته می شود،در برخی از زمین ها،باغ های بسیاری را برای پرورش آن اختصاص می دهند.از پوست میوه آن که محتوی تانن فراوان است نیز در رنگرزی سنتی پارچه و پشم و سایر الیاف و همچنین در برخی از شهرهای شمالی به مقدار زیاد در دباغی چرم و تهیه پوست و برای مصارف مختلف استفاده می شود.
تیره انار فاقد کیسه های ترشحی اسانس است ولی آبکش درونی و بلورهای ما کل شده ی فراوان اکسالات کلسیم در آبکش ثانوی دارد که تقریبا در سری های متحد المرکز قرار دارند.سلولهای محتوی تانن تقریبا در تمام اندام ها به ویژه در پوست میوه بسیار فراوان دیده می شوند.
نور و عوامل تغییر دهند رنگ ها روی ماده رنگی که از پوست انار(به خصوص انار ترش)گرفته می شود تاثیر ندارد و الیافی که با این رنگ،رنگرزی می شوند ثبات رنگی بیشتری دارند.

روش استفاده صنعتی از پوست انار

عموما پس از رسیدن کامل میوه انار و استفاده دانه های پرآب آن از پوست آن نیز استفاده می شود.پوست های انارهای شیرین و ترش یا دو مزه را تواما خشک می کنند بعد از آن که خوب خشک شدند آنها را نرم یا نیم کوب کرده بعدا حاصل را خیس می کنند و می جوشانند سپس آن را صاف می کنند و برای رنگرزی حاضر می کنند.جهت رنگرزی با عصاره به دست آمده ابتدا آن را داخل ظرف آب جوشانده و پارچه یا الیاف مورد نظر را در آن قرار می دهند و پس از مدتی آن را بیرون آورده و خشک می کنند.

واکنش های گوناگون شیمیایی در برابر محلول پوست انار

1.مواد اسیدی،رنگ محلول را قدری قرمز می نماید.
2.مواد قلیایی،رنگ محلول را به قهوه ای مایل به قرمز دگرگون می کند.
3.مواد آهنی،نخست رنگ محلول را سبز و سپس سیر تر و دست آخر،سیاه می سازد.
4.مواد مسی،رنگ محلول را به سبز زیتونی دگرگون و سپس رسوب قهوه ای می دهند.

اسپرک یا وَرَث گیاهی است دو ساله با نام علمی RESEDA LUTEOLA که رنگ زرد طبیعی از آن به دست می آید. این گیاه در ایران به صورت وحشی روئیده می شود.ثبات رنگ زرد حاصل از آن در مقابل نور بیشتر از سایر زرد های طبیعی است.استعمال اسپرک در رنگرزی ایران سابقه طولانی دارد و امروزه با وجود رنگ های شیمیایی مناسب همچنان اهمیت خود را به علت کیفیت ممتاز و فراوانی و ارزانی حفظ کرده است.
گیاه اسپرک به صورت اهلی نیز وجود دارد و کشت آن کم وبیش معمول است. تمام قسمت های این گیاه دارای ماده رنگی است ولی در ریشه و قسمت های بالای بوته مخصوصا در گل ها ماده رنگی بیشتری تولید می شود.
طریقه رنگرزی با اسپرک به این گونه است که بعد از آنکه به کمک دندانه ی زاج سفید به کلاف نخ خاصیت رنگ پذیری دادند آنها را در خمره ای قرار داده و محلول رنگ داری را که از جوشاندن قطعات خرد شده ی اسپرک در آب تولید شده در آن ریخته و به مدت یک ساعت محتویات این خمره را می جوشانند.پس از آنکه الیاف به مدت 12 ساعت در این خمره ماند و سرد شدند آنها را بیرون آورده و پس از آب کشی خشک می کنند. میزان اسپرکی که در این طریقه به کار می برند بسته به روشنی و سیری رنگ مورد نظر از 5 تا 40 درصد وزن نخ متغیر است.

این لقب به مرحوم محمد ارجمند،تاجر پر تلاش و کارفرمای خستگی ناپذیر قالی کرمان داده شد مردی که با زحمات شبانه روزی و استعداد و خلاقیت هنری،توانست فرش کرمان را به جهانیان بشناسد و کاخ های شاهان را به زیور و زینت این صنعت گرانقدر که هنر کوخ نشینان کرمانی است بیاراید.
مرحوم ارجمند،روزگار کودکی و نوجوانی را در بستری از رنج ها و سختی ها گذراند،در جوانی برای امرار معاش به شغل نقاشی فرش روی آورد،پس از چندی بفکر حضور در عرصه بافت فرش افتاد و با بر پا کردن یک دار قالی،کار خود را آغاز کرد.ساعات کار او از طلوع آفتاب شروع می شد وتا پاسی از شب گذشته ادامه می یافت و در تمامی این مدت با بهره گیری از آگاهی های نقش و طرح،به تهیه نقشه هائی بدیع،با رنگ های چشم نواز پرداخت و ضمن استفاده از بهترین مصالح مورد نیاز و رنگ های ثابت،به تدریج تعداد دارهای قالی خود را افزایش داد و همزمان با بالا بردن کمیت،بر کیفت کار خود نیز افزود،و به زودی قالی های بافت او به آستان مقدس رضوی-آستانه حضرت معصومه-کاخ سفید آمریکا-کاخ بوکینگهام انگلیس راه یافت،و سرانجام وقتی در سیزدهم آبان 1347 شمسی در یکی از بیمارستانهای نیویورک بدرود حیات گفت،رادیو برلین آلمان اعلام کرد«محمد ارجمند،سلطان قالی جهان،در گذشت» جنازه آن مرحوم به کرمان حمل شد و در ضلع جنوب غربی بیمارستان که به عنوان نمازخانه نیز استفاده می شود،به خاک سپرده شد.

رنگرز/این لقب هم به مرحوم حسین یاسایی بافنده و هنرمند معروف کرمانی تعلق دارد که به دلیل اقتدار او در عرصه رنگ آمیزی و تهیه ریس های مرغوب به این لقب شهرت یافت.فرش های بافت او تا آنجا از اعتبار،ا رزش و ظرافت برخوردار بود که وجود یک تخته از آن در هر منزلی،نشان از تمکن و ثروت آن خانواده داشت.او فرشی برای سردار اسعد بختیاری حاکم کرمان بافته بود که به یک تابلو نقاشی بیشتر شباهت داشت.
از جمله مشخصات رنگرزها این بود که چون بطور دائم و روزانه دستشان در پاتیل رنگ بود و یا برای جابجا کردن ریس های رنگ شده استفاده می شد،لذا همیشه دستشان تا آرنج کبود و سیاه بود.

محمود فرش چیان در سال1319 شمسی در شهر اصفهان زاده شد.وی به تشویق پدرش مه تاجر وتولید کننده ای صاحب نظر بود،به کارهنر پرداخت.جذابیت نقوش فرش وطرحها و رنگهای زیبای به کار رفته در نقوش وتصاویر بناهای تاریخی اصفهان به میزان زیادی به گسترش ذهن و درک هنری او کمک کرد.
وی مدت چند سال زیر دست استادانی نظیر حاج میرزاآقا امامی و عیسی بهادری به آموزش طرحها و نقوش سنتی مینیاتور پرداخت.او در سال1325 وارد هنرستان اصفهان شد و پس از اتمام دوره هنرستان در سال1329 به اروپا رفت تا اطلاعات خود را در موزه ها و نمایشگاههای مختلف تکمیل کند.وی در موزه ها و نمایشگاههای خصوصی متعددی شرکت کرده و بارها نظر تایید و تحسین هنرشناسان بزرگ دنیا را به خود جلب کرده است.سبک کار او کاملا شخصی و غیر قابل تقلید است.از فرشچیان حداقل چند طرح روی فرشهای مشهور نظیر ضامن آهو،هفت شهر عشق و ثارالله می شناسیم اگرچه در رنگ آمیزی و نقطه چین آن هنرمندان دیگر نظارت داشته اند ولی اثر قلم وی کاملا مشخص است.طرحهای فرشچیان به علت زیبایی و تنوع رنگ وحالت تزئینی فوق العاده آن مورد استفاده بسیاری از تولید کنندگان فرش است.