رنگرزی در قالی سیستان

در این مورد در کتاب قالی سیستان و به نقل مستقیم آمده است:

(صفحه 56)
رنگرزی

در قالی سیستان، رنگرزی سنتی از میان رفته است. در رنگرزی سنتی از جغک، گل گز، ناش (پوست انار)، برگ تاک، پوست کالک، کوکنار، زعفران، مشلگ ( میوه ی چغک)، نیل، پلمک، زمی مشکک و بالاخره رودنگ (روناس) و به عنوان دندانه از زاک ( زاج سفید) و شار (زاج سیاه، اکسید آهن) استفاده می شد. (برای شناختن این مواد رنگی به فرهنگ اصطلاحات کتاب مراجعه شود.) طرز رنگرزی کم و بیش مثل دیگر نقاط ایران بوده است، مثل شستن پشم در آب رود، جوشاندن پشم با رنگ و دندانه به میزان معین و شستن پشم پس از رنگرزی و آفتاب دادن آن.
در قدیم احتمالا از پوست گردو، زردچوبه و مواد دیگر هم استفاده می شده که اکنون فراموش شده و مواد بالا را هم پیران به سختی به یاد می آورند.
در رنگرزی نو صرفا از رنگ های شیمیایی و نیل تولید هندوستان استفاده می شود و رنگرز طبق فرمولی که یاد گرفته، و اغلب دستور کاری است که به صورت بروشور برای نماینده ی شرکت تولید کننده فرستاده شده است، عمل می کند. در حال حاضر، رنگرزی هر کیلو پشم در حدود صد تومان تمام می شود. در بین دو دوره ی قدیم و جدید، مدت زمان کوتاهی، شاید مجموعا بیست سال (با آغاز جنگ جهانی دوم) مردم خود با رنگ های شیمیایی (مثل آلیزارین) در خم ( xom) یعنی خم رنگرزی و طبق فرمولی که از فروشنده ی رنگ می گرفتند، خامه و پود را رنگ می کردند.



اطلاعات منبع:
کتاب فرش سیستان (تک مضمونی های فرش-1)
مولف: علی حصوری
ناشر: انتشارات فرهنگستان
چاپ اول 1371
صفحه نقل شده: 56

ادامه مطلب

مواد اولیه در قالی سیستان

در این مورد در کتاب قالی سیستان و به نقل مستقیم آمده است:

(صفحه 55)
مواد اولیه
فرش سیستان که اکنون تقريبا منحصر به قالی گستردنی است دارای سه نوع ماده ی اولیه است
الف - پشم که خود در گونه است:
١- پشم محلی گرفته از گوسفندان مشهور که اغلب پشمی سفید و خوش جنس دارند. آن را می چینند، خود می رسند. این رشته دستریس است. امروزه آن را به شهر می آورند و به رنگرز می دهند. رنگرز آن را با رنگ های وارداتی شیمیایی (اغلب ساخت کارخانه های آلمان یا هند) رنگ می کند،. در این موارد برای پرز قالی از پشم ولی در تاروپود گاه از نخ استفاده می شود و استفاده از نخ رو به توسعه است
۲- پشم بازاری ( که اغلب محصول خراسان است و از بازار می خرند. جنس این پشم قابل مقایسه با پشم محلی نیست اما در فروش چندان تفاوتی با آن ندارد. قالی با این نوع پشم نیمی تمام پشم و نیمی با چله ی (شت) نخی بافته می شود. برای هر متر مربع قالی بین هزاروپانصد تا دو هزار تومان ماده ی اولیه مصرف می شود. (بهترین پشمی که مصرف می شود در اول خرداد ۶۹ کیلویی ششصد تومان بود.) فرشی که با چنین پشمی بافته شود از نظر دوام قابل مقایسه با فرشی نیست که با پشم بومی بافته شده است، شاید عمر آن یک سوم قالی با پشم بومی باشد. اگر بخواهند پشم بومی یا چیزی هم پایه ی آن بخرند، در حدود دو برابر قیمتی که گفته شد تمام می شود .
ب - نخ، محصول کارخانه های ریسندگی است و از مشهد به سیستان آورده می شود.
(صفحه 56)
ج - مو. در بازار زابل برای هر قالی در حدود نیم کیلو هم مو ( موی بز ریسیده) فروخته می شود زیرا اکنون لوار همه ی قالی های سیستانی (شاید تحت تأثير قالی بلوچ و نیز به جهات مادی) موئین است.
باید یادآور شد که در قالی سیستان، پود نخی ( که بسیار ارزان تر تمام می شود) در حال رواج است.


اطلاعات منبع:
کتاب فرش سیستان (تک مضمونی های فرش-1)
مولف: علی حصوری
ناشر: انتشارات فرهنگستان
چاپ اول 1371
صفحات نقل شده: 55 الی 56

ادامه مطلب