در طی قرن گذشته به ویژه با گسترش زندگی شهرنشینی به تدریج الگوهای جدیدی در زندگی شهرنشینان به وجود آمده که بسیاری از پی آمدهای آن در جهات مختلف تاثیرات مستقیمی برجای گذاشته است.از جمله این تاثیرات می توان به الزاماتی اشاره نمود که معماری جدید در منازل مسکونی به وجود آورده و مفروش نمودن کف اتاقها به ابعاد خاصی محدود شده است.
بافندگان عشایری و حتی روستائیان در گذشته الزامی بر رعایت ابعاد خاص برای قالی خود نداشتند.اما از آنجائیکه زندگی عشایری در چادرهای کوچک ایلی جریان داشت و حتی پس از آن بسیاری از این کوچروان به زندگی یکجا نشینی ملزم گردیدند،با توجه به محدود بودن اتاق و محدوده ی چادرهای عشایری عموما به بافت ابعاد کوچک نظیر قالیچه های ذرع ونیم،دو ذرع و حداکثر 6 متری می پرداختند.اما از زمانی که بافندگان به عنوان یکی از راههای درآمد اقتصادی خود بافندگی فرش را پیشه اصلی خود ساختند و خود نیز با گسترش وسایل ارتباط جمعی با شهرها و الگوهای جدید شهرنشینی آشنا شدند،ملزم گردیدند که ابعاد قالیهای خود را منطبق با نیازهای شهرنشینان سازند.با نگاهی به معماری و ساخت منازل می توان متداول ترین ابعادی را که برای بافت قالی مورد استفاده قرار می گیرد به شرح ذیل نام برد.
1-ذرع ونیم=56/1*04/ 1متر
2-دو ذرع=20/2*20/1 متر
3-ذرع وچارک=80/0*30/1 متر
4-پشتی=100 الی90*60 سانتیمتر
5-3*2= 6 متری
6-5/3*5/2= 9 متری
7-4*3 = 12متری
8-کناره با عرض 60 الی 90 سانتیمتر *4 الی 8،10متر و بیشتر
9-قالی:معمولا کلیه فرشهایی که اندازه آنها بیشتر از 6 متر مربع باشد با نام قالی نام گذاری می گردند.در مقابل معمولا اندازه های کمتر از4 متر مربع را قالیچه(قالی کوچک) نامگذاری کرده اند.
این ابعاد امروزه مورد توجه اغلب خریداران فرش قرار گرفته و تولید کنندگان فرش نیز در ارائه این ابعاد توجه بیشتری می نمایند.در سالهای اخیر ابعاد دیگری نظیر25/2*25/3 و... نیز مورد سفارش خریداران بوده است.
شاید عمده ترین دلیل استقبال از برخی ابعاد مذکور آن است که اتاقها و سالنهای منازل اغلب در اندازه های فوق طراحی و ساخته می شوند و لذا مفروش کردن اتاقها با فرشهایی از این دست،هم زیباتر و هم آسانتر می باشد.
در بررسی بسیاری از فرشهای قدیمی با ابعادی مواجه می شویم که برخی از آنها کاملا غیر عادی بوده و به احتمال قریب به یقین براساس سفارش و کاربرد خاصی بافته شده اند.
در برخی از این ابعاد فرشهای چند ضلعی با اضلاعی نا مساوی دیده می شود که حتی طراحی نقش آنها نیز فقط برای همان ابعاد کاربرد پیدا می نماید.در طی چند دهه ی اخیر نیز به طور مقطعی ابعاد همچون دایره با قطرهای مختلف و همچنین ابعاد گوناگون مربع به ویژه 2*2 و3*3 و5/3*5/3 مورد توجه بازار های خارجی بوده است.
در کنار ابعاد مذکور می توان به موارد دیگری همچون پرده ای وکلگی اشاره نمود که کاربرد نوع اخیر آنها بیشتر جهت کاخ و قصرهای شاهی بوده است.
کلگی نوعی قالی است با اندازه های تقریبی 4*2 یا 6*3 وحتی بزرگتر که معمولا طول آن 5/1 الی 2 برابر عرض آن و حتی بیشتر است و با کنار هم قرار دادن تعداد 2 یا 3 عدد از آنها می توان اتاقهای بزرگی مانند سالنهای تجمع،و بار عام را مفروش ساخت.
پرده ای نیز قالیچه ای است با اندازه تقریبی20/1 الی 5/1*5/2 الی 80/2 متر.البته استفاده از فرش به عنوان پرده هیچ گاه میان زندگی ایرانیان رواج نداشته و لذا علت رواج اصطلاح پرده ای در فرش بافی را باید در جایی دیگر جست.پرویز تناولی در این خصوص معتقد است که این اندازه از زمان ورود صنعت چاپ به ایران و متعاقبا انتقال برخی از آثار ایرانی نظیر پرده های قلمکار در کتابها متداول گردید.زیرا طرحهای پارچه های پرده ای قلمکار،بسیار ساده و با توجه به تکنیک های ابتدایی چاپ در آن زمان به راحتی و با خطوط سیاه رنگ بر روی کاغذ چاپ شدند.متعاقبا تصاویر این پرده های قلمکار که از نظر طرح و اندازه بی شباهت به فرش نبودند،مورد تقلید و کپیه برداری بافندگان قالی قرار گرفت و اندازه و اصطلاح پرده ای در فرش ایران رواج یافت.
در میان ابعاد ذکر شده،بافت قالیهای بسیار کوچک با مساحتهای 20،30،40 وحتی بزرگتر نیز در طی دویست سال گذشته مرسوم بوده،که اغلب جهت دربارهای حکومتی و یا اماکن مذهبی و نظایر آن بافته شده اند.در گزارشات تاریخی توسط مورخین نیز می توان ابعادی بزرگتر مانند1000 متر مربع را برای فرش های ایرانی به ثبت رساند.توصیفی که از قالی بهارستان دربخش تاریخ فرش ارایه شد به خوبی گویای یکی از بزرگترین فرشهای قدیمی ایران در1400 سال قبل می باشد.
در طی چند سال اخیر نیز در ایران تعداد معدودی فرش با ابعاد بیش از 100 متر بافته شده و یا در حال بافت است که طبق اطلاعات موجود همگی براساس سفارشات خاص و برای اماکنی بافته می شوند که از قبل پیش بینی های لازم برای استقرار فرشی با این ابعاد در آنجا در نظر گرفته شده است.