هنر و صنعت قالی بافی در کردستان

قالی استان کردستان

ویژگی های تاریخی و جغرافیایی کردستان

هنر و صنعت قالی بافی در کردستان

به استناد اسناد و مدارک تاریخی و آثار مکشوفه ثابت شده است که کردها مردمانی آریایی نژاداند، که در چندین هزار سال قبل از میلاد به سرزمین هایی که در حال حاضر در آنها سکونت دارند آمده اند و چه بسا طایفه کرد از اختلاط فاتحان ایرانی با ساکنین سابق نواحی کوهستانی به وجود آمده اند. تاریخ کرد پس از اسلام بر اثر تالیفات مورخان اسلامی تا اندازه ای روشن تر شد. شرف الدین بدلیسی اولین کسی است که در دوره صفویه کتابی مشتمل بر شرح حال قوم کرد تالیف کرد. مسلمانان در سال 16 یا 20 هجری قمری استحکامات کردها را تصرف کردند.
استان کردستان در غرب ایران قرار دارد. از شمال به آذربایجان غربی و قسمتی از زنجان، از جنوب به همدان و کرمانشاه، از مشرق به زنجان و همدان و از غرب به کشور عراق محدود است. مرکز استان کردستان شهر سنندج است و دیگر شهرهای این استان عبارتند از: بیجار، قروه، مریوان، سقز، بانه.

سابقه قالیبافی


از قدمت قالیبافی در استان کردستان اطلاع دقیقی در دست نیست. اما به اعتبار قالي اصيل و عشايري آن مي‌توان قدمت فرش‌بافي در كردستان را در سده‌هاي طولاني دانست. قالی امروز کردستان بیشترین شهرت خود را مدیون بافندگان شهرهای بیجار و سنندج است. قالی هایی که در طی100 سال گذشته به ویژه در اوایل سده چهاردهم هجری شمسی در این مناطق بافته شده از شاهکارهای تاریخ فرشبافی ایران است. بر اساس مطالعات انجام شده مراكز شمالي استان كردستان داراي سوابق طولاني‌تري در قاليبافي هستند كه مضمون برخي از نقوش آنها تاريخي بيش از هزار سال را براي آن رقم مي‌زند.نقوش گلستان یا باغی از همین نقوش هستند. اما نوع قالیچه های عشایری کردهای کردستان نیز دارای ارزشهای خاصی است که متاسفانه تولید آنها در طی دهه های گذشته به شدت کاهش یافته. این قالیچه ها هم توسط کردهای غرب ایران و هم کردهای عراق و ترکیه بافته شده اند. در طی سالهای اخیر ویلیام ایگلتون از جمله کارشناسانی بود که برای اولین بار کتابی در مورد قالیچه ها و برخی دستبافتهای کردی ایران و عراق و ترکیه و حتی قالیچه های کردی قفقاز و سوریه منتشر نمود و به سوابق تاریخی آنها اشاراتی داشته است.

مهمترین مراکز قالیبافی


شهرهای سنندج، بیجارف قروه و بانه از مهمترین مراکز بافندگی استان کردستان هستند. هم چنین قالیچه های عشایری کردستان نیز که هم اکنون توسط عشایر کوچ نشین مناطق سقز، بانه، مریوان، دیوان دره و اورامانات بافته می شوند از مهمترین بافته های اصیل استان کردستان به شمار می روند.

کتاب منبع:پژوهشی در فرش ایران/تورج ژوله/انتشارت یساولی-تهران-1390/صفحه194

ادامه مطلب

صنعت قالی بافی قوم ترکمن

فرش ترکمن
تاریخ قوم ترکمن و فرش آن

صنعت قالی بافی قوم ترکمن *عکس تزیینی است*

ترکمن ها در اصل قبیله هایی ترک هستند که هم اکنون در مناطق وسیعی از شمال ایران تا شمال افغانستان و شرق دریای خزر در کشورهای ترکمنستان و ازبکستان زندگی می کنند. بر اثر جنگ ها و تحولات شدیدی که با آن مواجه گردیدند، این قوم بخشی از تاریخ سنن و آداب خود، از جمله فرشبافی را تا حدودی به فراموشی سپرده است. به نحوی که مطالعه ی تاریخ فرش ترکمن را با مشکل مواجه می سازد و تا کنون مطالعه ی علمی و مستمر برای آن صورت نپذیرفته است. اما آنچه مسلم است فرش ترکمن از دلبستگی های جاودانه ی این قوم بوده است. مهمترین قبایل ترکمن که بافت فرش در آنها رواج داشته است عبارتند از: ایل تِکِه، ساریک، ایل چُدُر، ایل اِرساری و ایل بزرگ یموت. قالی ترکمن براساس منابع موجود از اواخر قرن سیزدهم هجری (نوزدهم میلادی) مورد توجه محققین قرار گرفت و متعاقبا مجموعه هایی از آن ذر بین فرش شناسان و موزه ها جمع آوری و کتبی نیز در مورد آن نوشته شد.
به طور کلی تحول در بافت قالی ترکمن در میان اقوام ساکن در جمهوریهای شوری سابق بیشتر بوده است و تکرار و یکنواختی در میان فرشهای اقوام ایرانی کاملا مشهود است. حتی از نطر ابعاد تمام تلاش در جهت تولید پشتی و یا به اصطلاح ترکمن ها قارچین است. اما از انقلاب اکتبر و رویکردهای صنعتی، ترکمن های شوروی سابق را با زندگی صنعتی و مکانیزه ای آشنا نمود که آثار آن در تمامی زندگی آنها، حتی فرشبافی آنها دیده می شود. در حال حاضر سه گروه از ترکمن های مستقر در ایران به قالی بافی اشتغال دارند. دو طایفه از ایل بزرگتر یموت به نامهای آتابای و جعفربای و دیگری بخشی از ایل تِکِه که گفته می شود در حدود آغاز ربع دوم قرن چهاردهم هجری (بیستم میلادی) به ایران مهاجرت کرده اند. ایل تِکِه در جرگلان، منطقه ای در شمال غرب خراسان – شمال بجنورد و غرب آن – قرار دارد و در حال حاضر بهترین فرش ترکمن در ایران را تولید می کنند و مرکز اصلی آنان در مراوه تپه است. از نظر حجم تولید، مقدار بافته های ایل تِکِه کمتر از دو طایفه ی یموت است. مرکز عرضه فرشهای آنها آتابای در گنبد قابوس است و فرشهای جعفربای در شهر کوچک آق قلعه و گرگان بفروش می رسد.
در حال حاضر از نظر رنگرزی فرش ترکمن ایران در شرایط اسف بار به سر می برد و به هیچ وجه با گذشته ی آن قابل مقایسه نیست. نوع گره مورد استفاده هم ترکی و هم فارسی است که البته ایل تکه بیشتر از گره ترکی استفاده می کند و سایر مناطق از گره فارسی. نوع شیرازه بصورت متصل است و گلیم بافی آن از نوع فارسی است. برای مواد اولیه در فرشهای قدیم فقط از پشم هم برای پرز و هم برای تار و پود استفاده می شد که امروزه گرایش به نخ پنبه برای تار و پود افزایش یافته است. از نظر رجشمار فرش اصیل ترکمن در محدوده ی فرشهای نسبتا درشت باف بوده است، اما گرایش به ریز بافی بویژه در فرشهای ایل تکه که از ابریشم نیز استفاده می نمایند تا حد فرشهای 40 و 50 رج دیده شده و می شود. نوع دارهای بافندگی فقظ از نوع زمینی است.
عمده طرحهای آنها با نامهایی همچون غزال گز، ماری گل، ساریک گل، اِرساری گل، سالور گل و... مشخص می شووند. رنگ قرمز سیر در کنار قهوه ای و شتری عمده رنگهای قالی ترکمن هستند. مهمترین ویژگی فنی بافت در قالی ترکمن تک پود بودن آن است (تک پود نازک) که به همراه قالیچه های بلوچ از بارزترین نمونه های این شیوه در این زمان هستند. فرش اصیل ترکمن با ابعاد کوچک بیشتر شناخته می شود و بافندگان به ابعاد بزرگ توجه کمتری دارند.

کتاب منبع:پژوهشی در فرش ایران/تورج ژوله/انتشارت یساولی-تهران-1390/صفحه 207

ادامه مطلب

نقش گل فرنگ در فرش ایران

گل فرنگ [gol farang]

نقش گل فرنگ در فرش ایران *عکس تزیینی است*

طرحی ترکیبی از نگاره هاس سنتی فرش ایران با نقش گلهایی طبیعی و بیشتر گل سرخ که به آن گل فرنگ گفته می شود. در این طرح، رنگهای تند جای ویژه ای دارد. در نقش قالیهای راور کرمان از نگاره های گل فرنگ بهره زیاد می گیرند.

منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه 115

ادامه مطلب

طرح زنجیرباف در فرش

زنجیره باف [zanjirebaf]
طرح زنجیرباف در فرش*عکس تزیینی می باشد*
گونه ای طرح که در آن گلها و نگاره های دیگر، ریز و کوچک، به صورت حلقه های زنجیر در کنار هم نقش شده باشد. از این طرح بیشتر برای حاشیه ها بهره می گیرند و به بافت این گونه نقش «زنجیره بافی» می گویند.

منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه 115

ادامه مطلب

طرح سرخه در قالی سمنان

سرخه سمنان [sorxe-ye semnan]
طرح سرخه در قالی سمنان*عکس تزیینی است*
طرح کهن گلدانی در سمنان و کانونهایی بافندگی پیرامون آن: ترنج مرکزی ترکیبی است از نگاره های قاب و ترنج و به جای هر لچک نقش یک گلدان با گهای سرخ نزدیک به طبیعت دیده می شود و تزیین حاشیه بزرگ با گلهای شاه عباسی است این طرح به نام «طرح سرخه» (بخش حومه سمنان) معروف است.

منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه 115

ادامه مطلب

دلیل علاقه آمریکایی‌ها به فرش ایرانی

رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرش دستباف ضمن اعلام صادرات ۱۰۰ میلیون دلاری فرش دستباف به آمریکا پس از تحریم تاکنون، علت علاقه آمریکایی‌ها به فرش ایرانی را تشریح کرد.
دلیل علاقه آمریکایی‌ها به فرش ایرانی
سید مجتبی عراقچی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه در مدت زمان تحریم از فروش فرش ایرانی به آمریکایی‌ها جلوگیری می‌شد، اظهار کرد: در این زمان هندی‌ها توانستند جای بازار فرش ایرانی را پر کنند و در این رابطه از خرید و فروش فرش ایرانی به کشور آمریکا جلوگیری شد.

وی با اشاره به اینکه فرش هنری ایران حرف اول را در دنیا می‌زند، یادآور شد: هندوستان، پاکستان و افغانستان رقیب ایران در فرش دستباف هستند و به دلیل ارزان بودن کارگر در این کشورها توانسته‌اند پیشرفت‌های قابل مقایسه‌ای داشته باشند اما در مقوله فرش‌های هنری، تجاری و آنتیک کماکان ایرانی‌ها از سایر کشورها جلوتر هستند.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرش دستباف با اعلام اینکه پیش از تحریم حدود ۴۰ درصد فرش دستباف ایرانی که شامل فرش صنعتی و هنری بود به آمریکایی‌ها فروخته می‌شد، عنوان کرد: در دوره تحریم از خرید و فروش فرش ایرانی به آمریکا جلوگیری شد اما مجددا پس از تحریم این دست فرش‌ها مورد استقبال آمریکایی‌ها قرار گرفته و بازار آمریکا برای فرش ایران بسترهای لازم را فراهم کرده است.

عراقچی در مورد علت علاقه آمریکایی‌ها به فرش ایرانی گفت: در آمریکا سرمایه‌داران بسیاری وجود دارند و به این هنر ایرانی بسیار علاقه‌مند هستند. حتی در زمان تحریم عده‌ای از این سرمایه‌گذاران نامه‌ای به اوباما نوشتند و از او درخواست کردند که آن‌ها را از خرید فرش‌های ایرانی محروم نکند.

وی با اعلام اینکه غیر از آمریکا کشورهای اروپایی نظیر آلمان، فرانسه، سوئیس و انگلستان از مشتریان فرش‌ هنری و صنعتی ایران هستند، بیان کرد: پس از زمان تحریم تاکنون حدود ۱۰۰ میلیون دلار فرش دستباف از ایران به آمریکا صادر شده و باید در این زمینه اعلام کنیم که یک سوم کل صادرات فرش دستباف ایران به آمریکا انجام می‌شود.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرش دستباف در ادامه افزود: حتی چینی‌ها که روزی رقیب ما در حوزه فرش بودند هم اکنون از مصرف‌کنندگان فرش دستباف ایران هستند و ما کشورهایی نظیر آفریقای جنوبی و روسیه را به عنوان بازار هدف خود مد نظر قرار دادیم.

عراقچی در خصوص مشکلاتی که گریبانگیر بازار خرید و فروش فرش دستباف است، خاطر نشان کرد:‌ گران تمام شدن فرش دستباف در ایران، بالا بودن میزان مالیات بویژه برای فروشندگان از مشکلات عمده‌ای است که بازار خرید و فروش فرش دستباف با آن مواجه است و امیدواریم در زمینه مالیات در بخش فروشندگان همانند بخش‌های تولیدکنندگان و صادرکنندگان با ملاحظاتی در جهت کاهش مالیات همراه باشیم.

خبرنامه کارایان

ادامه مطلب

راه اندازی 40 کارگاه قالی بافی در قاین

40 کارگاه قالی بافی در شهرستان قاین با همت کمیته امداد امام خمینی (ره) راه اندازی شد تا برای 70 نفر به صورت مستقیم شغل ایجاد شود.
راه اندازی 40 کارگاه قالی باقی در قاین
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز خراسان جنوبی، حسینی مدیرکمیته امداد شهرستان قاین گفت: از ابتدای امسال از محل فروش فرش های بافته شده 700 میلیون ریال عاید بافندگان شد و پیش بینی می شود این میزان تا پایان سال به 2 میلیارد ریال برسد.
پارسال نیز بافندگان فرش زیر پوشش کمیته امداد در قاین 317 متر مربع فرش به ارزش 2 میلیارد ریال بافتند.




خبرنامه کارایان

ادامه مطلب

نقش گلدانی در فرش

گلدانی [goldani]

طرح گلدانی در فرش

در این طرح، نقش اصلی، گلدانهایی است در اندازه های گوناگون که گلهای فراوان بزرگ یا کوچک دارد. گاه انبوه گلهایی که سراسر فرش را می پوشاند از یک گلدان سر به در می آورد و گاه چند گلدان کوچک دیده می شود که قرینه هم و یا به دنبال هم ردیف شده و گلهای خود را در سراسر متن فرش گسترده است. ابتکار «طرح گلدانی» مربوط به زمان «شاه عباس» است. در طرح «گلدان» اگر فرش را به چهار بخش کنیم نقشه بخشها با هم یکی نیستندد ولی در فرشهایی با طرحهای دیگر، نگاره های هر بخش کم و بیش با هم یکی هستند. از قالیهای گلدانی زمان «صفوی» بیش از پنجاه تخته در موزه ها و مجموعه های خصوصی به یادگار مانده است که گرانبهاترین آنها در موزه های «برلن» و «لندن» است اندازه فرش گلدانی موزه «برلن» 40/5×30/2 و رنگ متن آن آبی و رنگ حاشیه آن سرخ و نقش آن درشت تر از نقش قالی «موزه لندن» است. فرش موزه ویکتوریا و آلبرت» لندن به اندازه 19/5×30/3 است با رنگ گلی در زمینه و ریز بافت تر و زیباتر از قالی «موزه برلن» و نقش آن نیز ریز تر است. در حاشیه هر دو قالی، نقش زیبا دیده نمی شود. نقشه بندی گلدانی، طرحهای دیگری هم دارد که پایه همه آنها، همان نگاره های گلدانی است اما با دگرگونیها و نو آوریهایی در هر کدام که هر یک از این طرحها،اسمی ویژه دارد.




منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه 114

ادامه مطلب