قالي بافي در دوره هاي پيشين

قالي بافي در دوره هاي پيشين

فرش در دوران پیشین

با وجود آنكه در مورد اولين دست بافته هاي بشر اطلاعاتي كم و بيش كافي وجود دارد ولي درباره نخستین فرش هاي گره دار جهان و تاريخ و محل بافت آنها دانسته هاي ما اندك بوده و بيشتر در حدود حدس و فرضيه باقي مانده است. در رديابي معكوس مسير توسعه و پيشرفت فن قالي بافي و رسيدن به نقطه شروع و مهد اين پيشه ی مفيد كه پيدايش آن تنها بر اساس رفع احتياج و توسط چادرنشيانان و قبايل صحراگرد صورت گرفته است پژوهشگران اروپایي در گذشته در تحقيقات خود به اين نتيجه رسيده بودند كه تمدن هاي باستاني مصر و ‌آشور گهواره فرش بافي جهان بوده اند و شواهد نستباً معتبري نيز در صحت اين مدعا در اختيار داشتند . از جمله مندرجات تورات به هنگامي كه در فصل هجرت قوم بني اسرائيل در باب آرايش خيمه ها و استفاده از قالي سخن مي راند و همچنين ستون يادبودي از شلمانصر دوم آشوري كه در آن نقش دو تخته فرش با ريشه هاي بلند حكاكي شده است. فرضيه اين محققين كه قدمت بيشتر و اصالت كمتري داشته و بیشتر بر مباني گفتاري استوار بوده و يا اشاره بر نمونه اي غير از فرش حقيقي چون نقش سنگي آن دارد با كشفيات باستان شناس معروف روسي به نام «رودنكو»(PROFESSOR S.I.RUDENKO) كه در نيمه اول قرن گذشته در ميان توده هاي يخي موفق به كشف يك تخته فرش گره دار مي گردد به كلي دگرگون شده و در نتيجه مهد قالي بافي از سواحل نيل و رودخانه هاي دجله و فرات به آسياي مركزي تغيير مكان مي دهد. با شرح كامل تر اين حفاري و تفاسيري كه بر نتيجه اين كشف با اهميت نوشته شد مسئله را در زير نور تابان تري مي بريم.


قالی پازیریک
فرش بهارستان معروف به بهار خسرو
صنعت فرش بافی از اوایل اسلام تا سلسله هاي قره قويونلو در ایران
قالی بافی در عصر صفویه (907 -1135 هـ.ق)

منبع:کتاب افسانه جاویدان فرش ایران،محمد جواد نصیری،انتشارات فرهنگسرای میر دشتی،چاپ اول تهران،1389،صفحه 14

ادامه مطلب

طرح خشتی قالی کرمان

نقش خشتی

طرح خشتی قالی کرمان


این نقش از نظر بافت و نقش پیش پا افتاده ترین نقش ها در صنعت قالیبافی کرمان است که یا به صورت لوزی است یا به شکل صاف و در مجموع مثل قالب های خشت زنی است که در داخل آن گل یا مرغ به حیوان و یا دسته های گل و برگ کشیده می شود، در حاشیه بزرگ و کوچک نیز مربع ها به چشم می خورد .طرح های خشتی بیشتر به صورت بندی (واگیره) هستند و ندرتاً ممکن است در وسط طرح ترنج هم طرح شود.
گاه لاله های رنگارنگ و آهوان و غزالها در حاشیه و در متن طراحی شده است دور تا دور لوزی ها، حاشیه ها با اسلیمی ماری ترسیم شده است و در داخل آن ها گلدان های پر از گل که از تنوع خاصی برخوردارند، طراحی شده است.



منبع:واعظی،حمیده،طرح ها و نقوش فرش دستباف کرمان،کرمان،انتشارات خدمات فرهنگی کرمان،1386،صفحه 24

ادامه مطلب

نقش فرش قابی یا قاب قرآنی کرمان

نقش قابی یا قاب قرآنی

قالی قاب قرآنی

این نقش کرمان به قاب قرآن معروف است . طرح متن قالی با تقسیم بندی های منظم، به قاب ها و کتیبه های چند ضلعی تقسیم شده است بطوری که هر یک جداگانه و مستقل، طراحی همسان با دیگر قاب ها و گاه متفاوت با آن ها را در بر می گیرد.
طرح قاب قرآنی در گذشته با رجشمار بالا و بیشتر به رنگ لاکی سیر در شهر راور بافته می شده است و حاشیه آن شبیه جلد قرآن بوده است. امروزه فقط در روستای اختیار آباد در 35 کیلومتری شهر کرمان با رجشمار پائین بافته می شود. به همین دلیل نام تجاری آن را طرح ستونی اختیار آبادی می نامند.
این طرح برخلاف طرح خشتی است، یعنی یک قاب کوچک و یک قاب بزرگ دارد، شاید چهارگونه قاب در داخل یک قالی کار شده باشد که عموماً چهار گوش یا مربع و یا مستطیل است و حاشیه آن به رنگ قاب قرآن و جلد قرآن شبیه است .
متن طرح اسلیمی ها و ختایی های شکسته به صورت زیبا پر شده است. این طرح به وسیله غیر ایرانی در کرمان سفارش و به قلم حسن خان هنرمند کرمانی که در قسمت قبل توضیح داده شده است طراحی شده و به نام قاب قرآن ثبت شده است.


منبع:واعظی،حمیده،طرح ها و نقوش فرش دستباف کرمان،کرمان،انتشارات خدمات فرهنگی کرمان،1386،صفحه 25

ادامه مطلب

جشنواره گره زرین فرش دستباف ، زمستان امسال در بوکان

جشنواره گره زرین فرش دستباف ، زمستان امسال در بوکان

جشنواره گره زرین فرش دست باف آذربایجان غربی ، امسال در شهرستان بوکان برگزار می شود.

جشنواره گره زرین

معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت ، معدن و تجارت استان آذربایجان غربی گفت : این جشنواره با هدف نشان دادن جایگاه و ارتقای منزلت بافندگان فرش دست باف و با حضور مسئولان کشوری و استانی ، بهمن ماه امسال در بوکان برگزار می شود.
محمد دهقان افزود : در این جشنواره از بافندگان ، طراحان ، رفوگران و پیشکسوتان فرش دستباف استان تجلیل می شود.

دهقان اضافه کرد : با هدف جذب سرمایه گذار در استان آذربایجان غربی ، جشنواره هفته فرهنگی استان نیز امسال در تهران برگزار می شود.

بگفته دهقان ، بزرگترین مشکل فرش دستباف استان و حتی کشور ، بازاریابی و صادرات فرش است که این مشکل در حال برطرف شدن است.

گفتنی است ؛ شهرستان بوکان یکی از قطب های مهم صنعت فرش در استان آذربایجان غربی است و 70 درصد تابلو فرش منطقه را تامین می کند.



خبرنامه کارایان

ادامه مطلب

قالیبافی در سراب

سراب

قالی سراب

سراب واقع در جنوب شرقی اردبیل ، در گذشته از مراکز عمده ی قالی بافی استان آذربایجان بوده و امروزه نیز همگام با سایر نقاط بافندگی استان رشد این صنعت به نحو مطلوبی در آن تداوم دارد .بر طبق آمار بیست سال پیش ، بافنده های این شهر و توابع آن بر روی متجاوز از 2700 دار قالی بافی به کار بافت فرش مشغول بوده اند و اکثرا بافته های خود را در قواره های کوچک ذرع و نیم و دو ذرعی و همچنین کناره هایی به طول 3 تا 6 متر و عرض 1 متر به بازار عرضه می دارند .
فرش های سراب با ترنج های شش ضلعی در سبک هندسی در رنگ های نسبتا زنده تر و براق تر در مقایسه با گذشته و در رنگ های کلاسیک قرمز و قهوه ای و آبی سرمه ای و نخودی بافته می شوند .
کارگاه مشایخی در سراب با ارائه ی فرش هایی ظریف و زیبا در مایه طرح های ترنج دار هراتی به صنعت بافت این شهر شهرت قابل توجهی بخشیده است .


منبع:کتاب افسانه جاویدان فرش ایران،محمد جواد نصیری،انتشارات فرهنگسرای میر دشتی،چاپ اول تهران،1389،صفحه 129

ادامه مطلب

فرش شکارگاه موزه پولدی پیزولی میلان

فرش شکارگاه موزه پولدی پیزولی میلان

طرح شكارگاه

فرش شکارگاه موزه وین

فرش هاي بافته شده در اين سبك معمولاً مجسم كننده صحنه هايي از شكار و طبيعت هستند. تعداد فرش هايي كه در اين گروه و مربوط به اين زمان طبقه بندي شده اند به هجده تخته مي رسد.
براي شناسايي بيشتر اين سبك از ميان تخته فرش هاي بزرگ اندازه ی اين گروه، قالي معروف صحنه شكارگاه موزه وين را مورد مطالعه قرار مي دهيم.
قالي صحنه ی شكارگاه از نظر زيبايي و ظرافت بافت بدون ترديد شاهكاري از فن قالي بافي جهان است. تار و پود و پرز اين فرش گران بها از ابريشم و اندازه هاي آن 695 سانتي متر طول و 323 سانتي متر عرض مي باشد.
طرح زيباي اين قالي را كه بافت آن در كاشان صورت گرفته است به «سلطان محمد» شاگرد بهزاد نقاش معروف نسبت مي دهند.
در متن قالي نقش حيواناتي از قبيل شير، گورخر و شكارچياني كه درصدد تعقيب آن ها هستند به چشم مي خورد.
در مورد سابقه تاریخی فرش شکارگاه موزه پولدی پیتزولی که از فرش های نفیس بافته شده در دوران صفویه است، یکی دو فرضیه مطرح گردیده.به گفته ای این فرش ابتدا جزو اموال کاخ «کوئی رینال»-مقر حکومت پاپ ها- بوده که بعد از براندازی حکومت آنها بر ایتالیا در بیستم سپتامبر 1870 در سیاهه اموال خاندان سلطنتی ایتالیا ثبت شد.فرضیه ای که آرتور پوپ مستشرق معروف طی مقاله ای در مجله «دِدالو» در سال 1927 آن را رسما تکیب نمود.
براساس فرضیه قابل قبول تر فرش شکارگاه جزء اموال خانواده سلطنتی انگلستان بوده که ژرژ چهارم پادشاه انگلیس آن را به منظور ارائه در نمایشگاه ویلای سلطنتی«مونترا» به رسم امانت در اختیار ویتّوریو امانوئله سوم پادشاه وقت ایتالیا قرار داده بود.نمایشگاهی که هیچ گاه تشکیل نشد و فرش شکارگاه نیز به مبدا خود برگشت داده نشد.عودت آن به جایگاه اولیه آن بارها در خواست شد.آخرین بار در سال 1935 تقاضای برگشت آن از موسیلینی ،دیکتاتور وقت ایتالیا بی آنکه به آن وقعی گذاشته شود صورت گرفت و این فرش زیبا و دیدنی جایگاه دائمی خود را در شهر میلان یافت.
ترنج هشت گوشه و سبز رنگ اين فرش با زمينه عنابي مايل به صورتي و حاشيه لاكي رنگ آن در مجموع هماهنگي و تعادل رنگي اين فرش با زمينه عنابي مايل به صورتي و حاشيه لاكي رنگ آن در مجموع هماهنگي و تعادل رنگي بسيار دلپسندي را ارائه مي دهد.


منبع:کتاب افسانه جاویدان فرش ایران،محمد جواد نصیری،انتشارات فرهنگسرای میر دشتی،چاپ اول تهران،1389،صفحه 27

ادامه مطلب

صنعت فرش بافی از اوایل اسلام تا سلسله هاي قره قويونلو در ایران

صنعت فرش بافی از اوایل اسلام تا سلسله هاي قره قويونلو در ایران

فرش ایران

ركورد فن و حرفه قالي بافي در ايران تنها تا زمان خلفاي تجمل پرست اموي كه در كاخ هاي افسانه اي خود بي نياز از قالي گران بها و نفيس ايراني نمي توانند باشند ادامه مي يابد. در اين دوره در مآخذ تاريخي در شرح تُحف و هداياي حكام محلي براي خلفاي حاشيه نشين دجله مكرر از قالي ايران نام برده مي شود. بنا به نوشته ابن خلدون (732-806 هجري قمري) جزء خراج ساليانه ناحيه طبرستان و گيلان به مأمون خليفه عباسي ششصد تخته قالي و قاليچه وجود داشته است.
در تأييد وجود كارگاه هاي قالي بافي حتي بعد از تسلط اعراب در ايران حجت ما نوشته هاي مورخين و جهان گردان عرب و فارسي زبان است كه به قالي و قالي بافي ايران اشارت متعدد دارند. منتهي مراتب در سال هاي اوليه تسلط اعراب تا حدود زيادي اين حرفه به بوته فراموشي سپرده شد. ولي با گذشت ايام به ويژه بعد از جنبش هاي استقلال طلبانه بار ديگر قالي بافي در ايران احيا شده و رونق گرفت. از جمله اين يادآوري هاي تاريخي اشارات ما به حدود العالم ، تاريخ بيهقي،معجم البلدان و نوشته هاي مقدسي و ابن بطوطه جهان گردان عرب است كه مراكز قالي بافي ايران در سيستان ، فارس ، آذربايجان ، بخارا ، قائنات ، خوزستان ، طبرستان و گيلان را در آثار خود مكرر نام برده اند.
تركان سلجوقي در سال 416 شمسي محدوده وسيعي از خاك ايران را به تصرف خود درآورده و در آذربايجان و نواحي مركزي و غربي ايران استقرار يافتند. با اين تهاجم زبان و فرهنگ آنان نيز به اين سرزمين آورده شد و با هنر و فرهنگ ايران مخلوط گرديد و در نتيجه طرح هاي قالي ايران در اين برخورد فرهنگي متأثر از طرح هاي سلجوقي شد. امروزه از فرش هاي ايراني مربوط به اين دوره اثري وجود ندارد. ولي به احتمال تشابه آن با نمونه فرش هايي كه در مسجد علاءالدين در قونيه (پايتخت سلجوقيان) ديده شده اند مي توان چگونگي آن ها را حدس زد. در اين باره با قيد احتياط مي توان اظهار نظر كرد كه طرح هاي قالي اين زمان با خطوط شكسته و بدون انحناء بوده و هم چنين ظرافت بافت آن ها نيز به پايه فرش هاي بافته شده در دوره هاي بعدي نمي رسيده است.
رونق و شكفتگي قالي بافي ايران تا زمان حمله مغول ادامه مي يابد در اشعار منوچهري، ناصر خسرو، انوري و عنصري به قطعات و قصايدي بر مي خوريم كه در آن ها ذكري از قالي و رنگرزي آن دوره به ميان آمده است. ولي با هجوم سپاهيان مغول، قالي بافي مانند ساير فعاليت هاي هنري تا مدتي متوقف مي شود.
در دوران تسلط تيموريان بر ايران (748-884 هجری شمسي) بسياري از ويژگي هاي هنري ايران دست خوش دگرگوني هاي اساسي مي شود. در اين دوره با نفوذ فرهنگ چيني در صنايع ظريفه ايران كه مانند تأثير نقاشان و مجسمه سازان ايتاليایي در كار هنرمندان اروپاي قرون 18و 19 ميلادي است كار نقاشان و هنرمندان ايراني به مرزهاي كمال نزديك مي شود.
در زمينه نقش قالي تغييرات حاصله چنين بود كه طرح هاي هندسي رفته رفته به طرف طرح هايی با خطور دوار و منحني گرايش يافته و موتيف هايي مانند پيچك ها، گل ها، نخل هاي بادبزني، توده هاي ابر مانند، قارچ ها، انواع حيوانات و پرندگان افسانه اي و معمولي مانند اژدها، سيمرغ، گربه وحشي، آهو و مانند آن در طرح هاي نقش قالي ايران ادغام مي گردند. با مشاهده مينياتورهايي از بهزاد نقاش معروف و هم چنين در بوستان سعدي و ظفر نامه (شرح فتوحات تيمور لنگ) مي توان به سهولت دگرگوني طرح هاي قالي در اين دوره را درك نمود.هنرهاي معماري، نقاشي، خطاطي و قالي بافي در اواخر حكومت تيموريان به ويژه در زمان حكمراني شاهرخ ميرزا (779-850 هجري قمري) و فرزند هنرمندش بايسنقر در نهايت كمال و اهمیت بودند.
بايسنقر خط ثلث را در كمال استادي مي نوشت و قرآن بزرگ و نفيسي به خط زيباي او موجود است و به علاوه كتيبه مسجد گوهر شاد مشهد را شخصاً خطاطي كرده است. اين شاهزاده با ذوق و ايمان به تشويق هنرمندان دوره خود علاقه و اشتياق خاصي نشان مي داد. معروف است بخش مهمي از ثروت افسانه اي را كه امير تيمور از غارت گري هاي خود به دست آورده بود فرزندان و نوادگانش چون شاهرخ ميرزا، بايسنقر، الغ بيك و سلطان حسین بايقرا در راه اعتلاء هنرهاي زيباي ايراني مصروف داشتند و در دوره تيموريان شهرهاي سمرقند، بخارا، شيراز و به ويژه شهر هرات پايتخت اين سلسله به صورت مراكز مهم قالي بافي ايران در مي آيند.
بعد از تيموريان حكام سلسله هاي قره قويونلو كه در غرب ايران فرمان روايي داشتند مركز سياسي خود را در شهر تبريز قرار دادند. در اين دوره فرش هاي زیادی در اين شهر بافته شد. به اين ترتیب حدس زده مي شود كه فرش هايي كه به اوايل دوره صفويه نسبت داده شده اند به احتمال در اين زمان در تبريز بافته شده اند.
سفير جمهوري ونيز «جوزپه باربارو» در دربار «اوزن حسن» (847-856 هجری شمسي) از حكام آق قويونلو بارها از قالي هاي گران بهايي كه در كاخ او ديده سخن گفته است. متاسفانه امروزه از این قالی های نفیس هیچگونه اثری باقی نمانده است.


منبع:کتاب افسانه جاویدان فرش ایران،محمد جواد نصیری،انتشارات فرهنگسرای میر دشتی،چاپ اول تهران،1389،صفحه 16

ادامه مطلب

تشکیل کنسرسیوم فرش در استان زنجان

تشکیل کنسرسیوم فرش در استان زنجان

معاون شرکت شهرک‌های صنعتی استان زنجان گفت: در حال حاضر ذی‌نفعان فرش استان کنسرسیوم فرش را در زمینه صادرات تشکیل داده‌اند.


فرش زنجان

ایرج احمدی امروز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در زنجان با اشاره به اقدامات انجام گرفته در حوزه فرش، اظهار کرد: ذی نفعان خوشه فرش که شامل صادرکنندگان فردی فرش می‌شوند، اخیرا کنسرسیوم فرش استان را تشکیل داده‌اند.

وی با اشاره به اینکه شبکه سخت کنسرسیوم فرش استان زنجان ایجاد شده و شبکه نرم آن هم راه‌اندازی می‌شود، تصریح کرد: این ذی نفعان باید در بین خود به یک همدلی دست پیدا کرده و بین آنها اعتماد سازی شود.

معاون صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان زنجان با بیان اینکه باید خود ذی نفعان فرش استان، فرش را شناسنامه‌دار کرده و برندی برای فرش استان تعریف کنند، اضافه کرد: در حال حاضر اکثر بافندگان فرش‌های قم، زنجانی هستند اما صادرات، طراحی، تهیه مواد اولیه و ... به نام استان قم است.

وی با اشاره به اینکه در استان زنجان هم صادرکنندگان فرش وجود دارند که بسیار در این حوزه فعال هستند، ادامه داد: این صادرکنندگان با همکاری اداره کل گمرک استان، شرکت شهرک‌های صنعتی و سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، گمرک تخصصی در اداره کل گمرک مستقر می‌شود.

احمدی خاطرنشان کرد: با استقرار گمرک تخصصی فرش در اداره کل گمرک استان، صادرات فرش به نام خود استان زنجان انجام خواهد شد.

وی اذعان کرد: همچنین دیگر صادرات فرش بافته شده استان زنجان توسط استان‌هایی چون ایلام، کرمانشاه، قم و ... انجام نمی‌گیرد.




خبرنامه کارایان

ادامه مطلب